W ogólnym rozumieniu tłumaczenie poświadczone (lub uwierzytelnione) to taka usługa językowa, która spełnia wymogi obowiązujące w danym kraju, umożliwiające wykorzystanie danego tekstu w procedurach formalnych i urzędowych, przy czym tłumacz przyjmuje na siebie odpowiedzialność prawną za jego poprawność.
Na samym wstępie warto zaznaczyć, że instytucja tłumacza przysięgłego nie jest standardem ogólnoświatowym. Niektóre kraje zezwalają na wykonywanie tłumaczeń urzędowych wyłącznie tłumaczom mianowanym przez państwo, inne zaś nie wymagają żadnych dodatkowych formalnych kwalifikacji. W krajach anglosaskich przez tłumaczenie poświadczone rozumie się tłumaczenie opatrzone datą, danymi kontaktowymi tłumacza i jego podpisem świadczącym o zgodności tłumaczenia z oryginalnym dokumentem. Tego rodzaju „poświadczenia” wymaga się w brytyjskim Home Office (Biurze Krajowym) czy UK Border Agency (Brytyjskiej Agencji Ochrony Granic), a także na uniwersytetach i w większości ambasad.
Tłumacz przysięgły w Polsce
W Polsce warunki i tryb nabywania oraz utraty prawa wykonywania zawodu tłumacza przysięgłego określa Ustawa z dnia 25 listopada 2004 r. o zawodzie tłumacza przysięgłego (Dz.U. 2019 poz. 1326, z późn. zm.). Pieczątkę tłumacza przysięgłego może otrzymać każda osoba fizyczna, która:
[…] ma obywatelstwo polskie albo obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, obywatelstwo Konfederacji Szwajcarskiej albo obywatelstwo innego państwa, jeżeli na podstawie i zasadach określonych w przepisach prawa Unii Europejskiej przysługuje jej prawo podjęcia zatrudnienia lub samozatrudnienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub, na zasadach wzajemności, obywatelstwo innego państwa (art. 2 ust. 1 pkt 1 Ustawy)
Najważniejszym wymogiem otrzymania uprawnień tłumacza przysięgłego jest jednak zdanie państwowego egzaminu, który składa się z dwóch zasadniczych części: 1) tłumaczenia pisemnego, z języka polskiego na język obcy oraz z języka obcego na język polski; 2) tłumaczenia ustnego, z języka polskiego na język obcy oraz z języka obcego na język polski. Na podstawie uzyskanych wyników komisja wręcza uprawnienia tłumacza przysięgłego. Należy jednak zwrócić uwagę, że od wprowadzenia egzaminacji, tj. od 2004 roku, zdawalność jest stosunkowo niska i wynosi średnio 20-30%. Można więc z całą pewnością stwierdzić, że zdanie egzaminu to dobry wyznacznik kompetencji danego tłumacza.
W myśl powyższej ustawy tłumacz przysięgły jest zobligowany do wykonywania powierzonych mu zadań ze szczególną starannością i bezstronnością, zgodnie z zasadami wynikającymi z przepisów prawa. Ma też obowiązek zachowania w tajemnicy faktów i okoliczności, z którymi zapoznał się w związku z tłumaczeniem oraz doskonalenia kwalifikacji zawodowych. Co więcej, za niewypełnienie lub niestaranne wykonanie swoich powinności tłumacz podlega odpowiedzialności zawodowej.
Tłumaczenie poświadczone – cena
Jeżeli chodzi o cenę usług tłumaczenia poświadczonego, w przypadku osób fizycznych nie ma z góry narzuconych stawek. Należy się jednak spodziewać, że nie będą one niższe niż stawki wynagrodzenia za czynności tłumacza przysięgłego wykonane na żądanie sądu, prokuratury, policji oraz organów administracji publicznej. Dla języków angielskiego, niemieckiego, francuskiego i rosyjskiego ceny tłumaczenia pisemnego zaczynają się od 23 zł za stronę 1125 znaków ze spacjami lub 39,09 zł za każdą rozpoczętą godzinę tłumaczenia ustnego. Stawki te oczywiście będą odpowiednio wyższe w przypadku rzadszych języków lub krótszego terminu wykonania.
Jakimi tekstami zajmuje się tłumacz przysięgły?
Podstawową różnicą między tłumaczeniem zwykłego tekstu a translacją pisma urzędowego jest kwestia odpowiedzialności za wykonany przekład. Rodzaje dokumentów wymagających tłumaczenia poświadczonego to wszelkie pisma posiadające moc prawną. Chodzi więc o to, żeby dany dokument po przetłumaczeniu był nadal ważny w świetle prawa. Do najczęściej spotykanych dokumentów urzędowych, które wymagają poświadczenia, należą:
- odpisy aktów stanu cywilnego
- odpisy aktów notarialnych
- pisma sądowe
- dokumenty ubezpieczeniowe i bankowe
- dyplomy ukończenia szkół i uczelni wyższych
- dokumenty rejestracyjne samochodów, motocykli i przyczep
- umowy i kontrakty oraz dokumenty medyczne
Innymi słowy, o pomoc tłumacza przysięgłego będziemy musieli poprosić w przypadku dokumentów urzędowych potwierdzających zdarzenie zarejestrowane w urzędzie stanu cywilnego, czyli narodziny dziecka, ślub albo zgon; dokumentów urzędowych potwierdzających dokonanie określonej czynności prawnej, takiej jak zawarcie umowy, zrzeczenie się dziedziczenia, rozdzielność majątkowa; aktów oskarżenia, pełnomocnictw, pozwów, testamentów, wniosków i zapytań sądowych; oraz wszelkich umów zawartych z instytucjami bankowymi, polis ubezpieczeniowych i dokumentacji instytucji państwowych.
W przypadku problemów ze znalezieniem odpowiedniego tłumacza wystarczy odwiedzić stronę Ministerstwa Sprawiedliwości, na której figuruje pełna lista tłumaczy przysięgłych wraz z ich danymi kontaktowymi, lub sprawdzić ofertę rzetelnego biura tłumaczeń – te bardzo często współpracują z doświadczonymi tłumaczami. Choć każdy tłumacz przysięgły z założenia ma bardzo obszerne kompetencje językowe, wielu z nich specjalizuje się w konkretnych dziedzinach prawa, np. w prawie karnym lub spadkowym. Zgłaszając się do biura tłumaczeń, zyskujemy pewność, że kierownik projektu przekaże zlecenie odpowiedniej osobie.
