Na 2 lutego przypada Święto Ofiarowania Pańskiego, nazywane w naszym kraju potocznie Matki Boskiej Gromnicznej. Upamiętnia ono poświęcenie Jezusa w świątyni jerozolimskiej zgodnie z obowiązującym żydowskim prawem.
Aby uczynić zadość tradycji, 40 dni po urodzeniu pierworodnego syna matka powinna była udać się do świątyni i symbolicznie ofiarować go Bogu. Uczyniła to również Maryja i właśnie do tego odnosi się dzień znany również jako Święto Oczyszczenia Najświętszej Maryi Panny. Choć obecnie najważniejsze wydarzenia mają miejsce w kościołach, dawniej wiele fascynujących zwyczajów wychodziło poza sferę religijną.
SPIS TREŚCI
Święto Matki Boskiej Gromnicznej – historia
Święto Ofiarowania Pańskiego wywodzi się z fragmentu Ewangelii według św. Łukasza opisującego poświęcenie Jezusa w świątyni. Był to symboliczny żydowski zwyczaj, który nakazywał ofiarować Bogu pierworodne dziecko płci męskiej, a więc to, co najcenniejsze dla rodziców. Aby je wykupić, przynoszono w zamian gołębie lub synogarlice. Uroczystość tę obchodzono w radosny sposób w Jerozolimie jako Spotkanie Pańskie już od IV wieku.
Święto Matki Boskiej Gromnicznej w Polsce
W polskiej tradycji kościelnej 2 lutego znany jest jako Matki Boskiej Gromnicznej. Ten przydomek Maryi pochodzi od dużej świecy, której płomień symbolizuje Jezusa.
Zwyczaj przynoszenia tego dnia do kościołów świec do pobłogosławienia istnieje od IX wieku. Liturgia rozpoczyna się procesją z zapalonymi gromnicami. Święto Matki Boskiej Gromnicznej to ostatni dzień, w którym można śpiewać kolędy. Należy również wynieść z domu choinkę, jeśli jeszcze tego nie zrobiliśmy. W niektórych regionach do szopki wkłada się wówczas figurki gołębi, upamiętniające ofiarę Maryi i Józefa.
Staropolskie zwyczaje
Dawniej zapaloną gromnicę stawiano na parapecie okiennym jako ochronę przed piorunami. Przed pobłogosławieniem świece przewiązywano lnem, wierząc, że pomoże to w zbiorze tej rośliny. Jej dymem okadzano izby i wypalano znak krzyża na belkach powały. Miało to uchronić przed złymi mocami. Pod koniec XIX wieku istniał zwyczaj zapalania tylu gromnic, ilu członków liczyła dana rodzina; świeca, która zgasła pierwsza, zwiastowała śmierć swojemu właścicielowi.
Legenda
Ze świętem Matki Boskiej Gromnicznej związana jest również ludowa legenda. Według niej Maryja w zimną lutową noc spotkała wilka. Zwierzę to było poszukiwane przez okolicznych chłopów, którzy chcieli je zabić. Dlatego też kobieta ukryła je. Zapytana przez mężczyzn, czy nie wie, gdzie znajduje się drapieżnik, odrzekła, że powinni szukać wilka we własnych sercach. Dlatego też dawniej wierzono, że Matka Boska Gromniczna i świeca, którą dzierży w dłoni, chronią przed niebezpieczeństwem ze strony dzikich zwierząt.
Dzień Panny Gromnicznej w krajach słowiańskich
W Kościele katolickim Święto Ofiarowania Pańskiego jest obchodzone 2 lutego, a w obrządku wschodnim – 15 lutego. W ludowej tradycji słowiańskiej uważano, że ten dzień przynosi pierwsze oznaki wiosny. Związanych z nim było wiele interesujących lokalnych zwyczajów.
Rosja – Сретение Господне (Sretenie Gospodne)
Dawniej w Rosji w Matki Boskiej Gromnicznej istniał zwyczaj symbolicznej sprzedaży dziecka. Osoba postronna wpłacała pieniądze, brała je na ręce, a następnie oddawała rodzicom z życzeniami pomyślności. Za uzyskane pieniądze kupowana była świeca. Uważano, że jej płomień zapewni maluchowi długie życie. Inny przesąd związany ze świętem głosił, że tego dnia należy powstrzymać się od dalekich podróży, aby nie narażać się na niebezpieczeństwo.
Białoruś – Устрэціньне (Usträcіn’ne)
Na Białorusi wierzono, że w Matki Boskiej Gromnicznej dochodzi do spotkania zimy z wiosną. Jeśli dzień był pogodny, taka też miała być następna pora roku. W niektórych rejonach w okolicach tego święta odprawiano dziady upamiętniające przodków. Przygotowywano również duże, aż półmetrowe świece gromniczne, które następnie zanoszono do cerkwi, aby je pobłogosławić. 15 lutego kapłani przygotowywali również wodę święconą.
Czechy i Słowacja – Hromnice, Hromnicky
W Czechach i na Słowacji w Matki Boskiej Gromnicznej również istniał obrzęd poświęcania świec. Dlatego też dzień ten nosi nazwę „święta świec”. Dawniej wierzono, że tego dnia nie powinno się szyć, aby nie sprowadzić na ziemię piorunów. W niektórych regionach zakazany był również taniec, który miał zwiastować śmierć jego uczestników.
Ofiarowanie Pańskie na świecie
Święto Ofiarowania Pańskiego jest obecnie przede wszystkim uroczystością chrześcijańską. Aby je uczcić, wierni na całym świecie udają się ze świecami do swoich kościołów. W niektórych krajach z dniem tym związane są wyjątkowe tradycje.
We Francji 2 lutego, La Chandeleur, to dzień jedzenia naleśników. Jak głosi legenda, zwyczaj ten pochodzi z V wieku, gdy papież Gelazjusz I zalecił przygotowywanie tej potrawy dla zmęczonych pielgrzymów.
Włosi optymistycznie podchodzą do pogody. La Candelora według nich powinna być ostatnim dniem chłodnej zimowej pogody.
Na hiszpańskiej Teneryfie, znajdującej się w archipelagu Wysp Kanaryjskich, 2 lutego to wspomnienie patronki wyspy Virgen de Candelaria. Według legendy figura Najświętszej Maryi Panny z Dzieciątkiem w jednej ręce i zieloną świecą w drugiej została odnaleziona na wybrzeżu w 1392 roku przez lokalnych mieszkańców – guanczów. Nastąpiło to jeszcze przed przybyciem Hiszpanów, a co za tym idzie chrześcijaństwa na te tereny.
Meksykanie i Gwatemalczycy celebrują Día de La Candelaria, jedząc tamales, czyli ciasto z mąki kukurydzianej z nadzieniem mięsnym lub serowym owinięte w liście kukurydzy.
Święto Matki Boskiej Gromnicznej – ciekawostki
Ze świętem związanych jest kilka przysłów o tematyce meteorologicznej. „Powiadają, że Gromnica już ci zimy połowica, ale bywać nie nowina, że dopiero ją zaczyna” przypomina nam, że istnieje możliwość gwałtownego spadku temperatury. Słońce na niebie tego dnia miało zwiastować gorszą pogodę – „Gdy słońce świeci jasno na Gromnicę, to przyjdą większe mrozy i śnieżyce”.
Legenda głosi, że ubranko, w które przyodziany był Jezus podczas ofiarowania w świątyni, znajduje się obecnie w katedrze w Dubrowniku.
Od 1997 roku 2 lutego obchodzimy również Dzień Życia Konsekrowanego. Został on ustanowiony przez papieża Jana Pawła II.
Dawniej wierzono, że dym z gromnic nie tylko chroni przed uderzeniem pioruna, ale również zapobiega chorobom gardła i uszu oraz bólom zęba.
Najpopularniejszy sposób przedstawiania Matki Boskiej Gromnicznej prezentuje Maryję trzymającą świecę i w towarzystwie wilków.
Czasy współczesne
Obecnie 2 lutego w Polsce obchodzone jest przede wszystkim jako święto chrześcijańskie. Wiele tradycji z nim związanych zostało zapomnianych, a większość osób niewierzących nie rozpoznaje już tego dnia w kalendarzu. To także jeszcze mniej znana okazja – Dzień Handlowca.
Prowadzisz stronę internetową o tematyce religijnej, na której umieszczasz informacje o najważniejszych chrześcijańskich świętach? Być może zainteresuje Cię nasza oferta copywriterska i tłumaczeniowa. Możemy pomóc w stworzeniu tekstu na każdy temat w języku polskim lub obcym.
