Z francuska brzmiące lacrosse to nazwa dyscypliny sportowej popularnej przed kilkoma wiekami wśród północnoamerykańskich Indian. Do gry używa się piłki i charakterystycznej rakiety w kształcie laski z siatką.
Sport wciąż jest dość niszowy w Polsce, ale nie martw się – w dalszej części artykułu poznasz jego dokładne zasady. Dowiesz się, skąd wzięła się jego nazwa oraz dlaczego kobiety grają w spódniczkach, a mężczyźni – w ochraniaczach na całe ciało.
SPIS TREŚCI
Lacrosse – pochodzenie
Miłośnikom języka francuskiego słowo lacrosse na pewno z czymś się kojarzy… i słusznie! Wyraz ten wziął swój początek od pastorału. Jezuickim misjonarzom właśnie z tym atrybutem władzy biskupiej kojarzył się zakrzywiony kij do gry w dehuntshigwa’es, da-nah-wah’uwsdi, Tewaarathon i baggattawag, jak nazywano ten sport w różnych językach indiańskich.
Rodzime nazwy lacrosse są jeszcze ciekawsze:
- dehuntshigwa’es – w języku onondaga dość trafnie opisuje, na czym ogólnie polega gra – „mężczyzni uderzający okrągły obiekt”,
- da-nah-wah’uwsdi – w języku czerokeskim oznacza „małą wojnę” i nawiązuje do treningu młodzieży,
- Tewaarathon – z języka mohawk tłumaczone jest jako „młodszy brat wojny”,
- baggattawag – w języku odżibwe to „gra stworzyciela” (źródło: Timophy Kestrel).
Lacrosse – historia gry
Lacrosse przez niektórych badaczy jest uważana za pierwszy amerykański sport narodowy. Europejczycy poznali ją w 1. połowie XVII wieku. W początkach istnienia znacznie różniła się od rozgrywek, które możemy obserwować dzisiaj.
Indiańskie drużyny liczyły nawet po kilkaset zawodników, a pole gry miało ogromne rozmiary, bo sięgało długością nawet kilku kilometrów. Mecze toczyły się godzinami, często nawet 2 lub 3 dni, i były dość brutalne. Każdy gracz miał po 2 kije, czasami rozgrywki były prowadzone konno. Za bramki służyły odpowiednio ustawione drzewa i skały. Piłkę wykonywano z jeleniej skóry. Uważa się, że gra miała charakter nie tylko rozrywkowy – uczyła współzawodnictwa i przygotowywała młodzież do prawdziwych bitew.
Z lacrosse wiąże się ciekawa historia z 1763 roku, gdy Wielka Brytania rozpoczęła kolonizację Kanady. Gra została wykorzystana jako fortel przez Indian z grupy Odżibwejów biorących udział w powstaniu Pontiaka. Z okazji urodzin króla Wielkiej Brytanii zaprosili oni załogę Fortu Michilimackinac do obejrzenia lokalnej gry. Gdy zawodnicy znaleźli się u bram budowli obronnej, w ich rękach zamiast rakiet znalazła się broń. Zginęło wówczas aż 15 z 35 żołnierzy.
Lacrosse współcześnie
W Kanadzie, gdzie ma wielu miłośników, lacrosse uznaje się za sport narodowy. W Stanach Zjednoczonych największą popularnością cieszy się w Nowym Jorku, New Jersey, Maryland, Pensylwanii i Nowej Anglii. W Polsce lacrosse jest młodym sportem. Pierwsza drużyna, Poznań Hussars, powstała w 2007 roku. Obecnie w kraju mamy 6 aktywnych drużyn męskich i 5 kobiecych. Dyscyplina powoli zyskuje rozpoznawalność na całym świecie.
Zasady gry zostały pierwszy raz skodyfikowane w 1856 roku przez dentystę (i miłośnika dyscypliny) Georga Beersa. W historii rozgrywek zapisał się on również jako osoba, która założyła pierwszy klub – Montreal Lacrosse Club. Dzięki niemu czas gry znacznie się skrócił, a liczba graczy zmniejszyła się do 10 osób.
Lacrosse był dyscypliną olimpijską przez 2 lata – na letnich igrzyskach olimpijskich 1904 i 1908. W tym okresie gra stała się bardzo popularna w północnoamerykańskich szkołach. W latach 30. XX wieku w Kanadzie zaczęto na większą skalę organizować rozgrywki na hali.
Na czym polega field lacrosse?
Field lacrosse to gra na odkrytym stadionie. Mecz trwa 60 minut i jest podzielony na 15-minutowe kwarty. Biorą w nim udział 2 drużyny po 10 osób każda. Główny cel gry polega na wbiciu niewielkiej 150-gramowej gumowej piłki do bramki przeciwnika.
Drużyny dzielą się na 3 atakujących, 3 obrońców, 3 pomocników i bramkarza. W trakcie gry zawodnicy mogą korzystać z jednego z dwóch typów kijów. Short crosse ma długość ok. 1 m; najczęściej wybierają go atakujący i pomocnicy. 1,5-metrowy long crosse jest często używany przez obrońców. Kosz kija bramkarza ma nieco większą szerokość niż pozostałe sprzęty.
Kosz to charakterystyczny element rakiety przeznaczonej do gry w lacrosse. Służy do chwytania, przenoszenia i rzucania piłki, a także do obrony przed przeciwnikami. Gracze zbierają piłkę z ziemi i podają ją między sobą. Mogę również z nią biegać.
Lacrosse to gra o wysokim tempie. Mecze kończą się zazwyczaj wynikiem od dziesięciu do dwudziestu bramek lub nawet więcej. Ponieważ jest to sport mocno kontaktowy, zawodnicy noszą kaski, rękawice i ochraniacze, aby chronić się przed kontuzjami.
Mecz lacrosse rozpoczyna się od starcia zawodników o piłkę, tzw. face-off. Obrońcy i atakujący muszą pozostać za określonymi liniami aż jeden z pomocników przejmie piłkę. Ta sytuacja powtarza się na początku kwarty i po każdej zdobytej bramce.
W męskiej wersji lacrosse istnieją dwa rodzaje przewinień: osobiste i techniczne. Przewinienia osobiste – niesportowe zachowanie czy uderzenie przeciwnika poniżej pasa – karane są pobytem na ławce kar od 1 do 3 minut. Przewinienia techniczne – przetrzymywanie piłki czy spalony – mają mniejsze konsekwencje. Drobne przepychanki i zderzenia kijami są dozwolone.
Lacrosse halowy (box lacrosse) – zasady gry
Lacrosse halowy, z angielskiego box lacrosse, jest najbardziej znany w Kanadzie. Uprawia się go na lodowiskach, które zimą służą do gry w hokeja. Zamiast lodu powierzchnię boiska pokrywa się sztuczną murawą. Pola gry i bramki są nieco mniejsze niż w przypadku tradycyjnego lacrosse. Specyficzna zasada nakazuje drużynie oddać strzał maksymalnie 30 sekund po przejęciu piłki.
Tak jak w przypadku field lacrosse mecz składa się z 15-minutowych kwart. Halowa odmiana gry jest bardziej brutalna niż rozgrywki na otwartym stadionie. Poza Kanadą można zobaczyć ten sport m.in. w Czechach, Australii, Szkocji i USA. Pierwsze mistrzostwa świata w tej dyscyplinie odbyły się w 2003 roku.
Lacrosse kobiet – kontaktowy sport o złagodzonych zasadach
Gra kobiet w lacrosse jest znacznie mniej brutalna niż mecze mężczyzn. Dyscypliny różnią się również zasadami i sprzętem. Między zawodniczkami praktycznie nie dochodzi do kontaktu fizycznego. Grają one bez pełnego sprzętu ochronnego, korzystając jedynie z gogli i ochraniacza na zęby. Wyjątkiem są jedynie bramkarki. Tradycyjnie kobiety podczas gry noszą spódniczki. Wokół ich głów znajduje się „bąbel ochronny” – wyobrażona 20-centymetrowa strefa ochronna, w której nie powinien się znaleźć kij innej zawodniczki.
W kobiecym lacrosse trudniej jest złapać piłkę i oddać silny strzał ze względu na inną konstrukcji kija. W drużynie może być 18 osób, ale na boisku znajduje się maksymalnie 12 zawodniczek: 3 atakujące, 5 pomocniczek, 3 obrończynie i bramkarka. Jedynie 7 z nich może przebywać jednocześnie w strefie ataku lub obrony.
Lacrosse kobiet zaczyna się od tzw. draw – 2 zawodniczki z obu drużyn stają naprzeciwko siebie, sędzia umieszcza piłkę pomiędzy ich podniesionymi kijami. Na gwizdek przeciwniczki starają się zdobyć przewagę nad piłką. Gra trwa 60 minut i jest podzielona na połowy.
