Trudne słówko: sądowy kontra sądowniczy
Nowy rok rozpoczniemy od poważnej tematyki i pary przymiotników, którą właściwie należałoby uzupełnić o jeszcze jedno określenie: sądowny. Ale zacznijmy od początku.
Słowo sądowy odnosi się do sądu jako instytucji powołanej do rozstrzygania sporów dotyczących prawa, ale także osób związanych z sądem i/lub zaangażowanych w proces sądzenia. Stąd nazwy funkcji: biegły sądowy – ekspert powoływany przez sąd, którego wiedza umożliwia wyjaśnienie okoliczności sprawy, aplikant sądowy – absolwent studiów prawniczych przygotowujący się praktycznie do wykonywania zawodu, m.in. prokuratora i sędziego.
Stąd także nazwy rzeczy, zjawisk i czynności mających związek z sądem i postępowaniem: akta sądowe – zbiór dokumentów dotyczących danej sprawy, depozyt sądowy – najkrócej i najprościej mówiąc, suma pieniężna składana w sądzie jako zabezpieczenie wykonania określonego zobowiązania, czy też sama rozprawa sądowa.
Kiedy zatem używać słowa sądowniczy? Zawsze wtedy, gdy wyjściowym pojęciem będzie dla nas nie sąd, a sądownictwo, czyli ogół organów sprawujących władzę sądowniczą – w uzupełnieniu władzy ustawodawczej i wykonawczej w każdym państwie. „Unia musi uporządkować chaos policyjno-sądowniczy, który panuje wskutek różnic między procedurami i kodeksami jej członków. Sprzyja on zorganizowanej przestępczości i nielegalnej imigracji”; „…aparat sądowniczy jest jednak dla obywateli, dla państwa, a nie odwrotnie”.
Pozostaje jeszcze kwestia trzeciego pojęcia: sądowny. Według słownika jest to określenie przestarzałe, używane niegdyś w takich samych kontekstach, jak dzisiaj przymiotnik sądowy („Jeżeli król się przeciw komu namiętnością uniesie i do uniewinnienia sądownego dopuścić go nie chce…”).
Niezależnie od tego, we współczesnej polszczyźnie funkcjonuje powszechnie przysłówek „sądownie” (w znaczeniu „przez sąd”), co potwierdzają cytaty z aktualnych przepisów: „[osoba, która] nie była karana sądownie za przestępstwo z chęci zysku lub z innych niskich pobudek”; „Jeżeli ojcostwo nie zostało ustalone albo jeżeli zostało ustalone sądownie bez przyznania ojcu władzy rodzicielskiej, władza rodzicielska przysługuje matce”.
