Wielkanoc, nazywana również Świętem Zmartwychwstania Pańskiego, zgodnie z tradycją chrześcijańską jest najważniejszym czasem w roku. Wierni wspominają w tym okresie mękę, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa.
Chciałbyś dowiedzieć się więcej na temat Wielkanocy? Jeśli ciekawią Cię świąteczne tradycje kultywowane nie tylko w Polsce, ale również za granicą, zapraszamy do lektury. Z tego artykułu dowiesz się m.in.: co w Wielką Niedzielę jedzą Brytyjczycy i Ormianie, dlaczego hiszpański Wielki Tydzień jest atrakcyjny dla turystów oraz które wielkanocne pisanki uważane są za najdroższe.
SPIS TREŚCI
Data Wielkanocy
Wielkanoc jest świętem ruchomym. Oznacza to, że każdego roku wypada w inny dzień miesiąca. Najwcześniejsza możliwa data to 22 marca, a najpóźniejsza – 25 kwietnia. Dzieje się tak, ponieważ w 325 roku na I soborze nicejskim postanowiono, że Wielkanoc będzie obchodzona w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca. Zasada ta pozwala przełożyć na kalendarz juliański z kalendarza hebrajskiego datę 14 Nisan, która wyznacza początek żydowskiej Paschy.
Wielki Tydzień – zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa
Święta Wielkanocne to nie tylko Uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego, ale cały szereg obrzędów odbywających się na przestrzeni Wielkiego Tygodnia. Wieczorem w Wielki Czwartek rozpoczyna się tzw. Triduum Paschalne. Trwa ono przez cały Wielki Piątek oraz Wielką Sobotę, żeby zakończyć się pod koniec dnia Wielkiej Nocy.
Święta Wielkanocne poprzedza trwający 40 dni Wielki Post. Zaczyna się on w Środę Popielcową i kończy wielkoczwartkową Mszą Wieczerzy Pańskiej. Chrześcijanie wspominają wówczas okres spędzony przez Jezusa Chrystusa na pustyni. Liczba 40 ma znaczenie symboliczne w Biblii – tyle dni między innymi miał trwać potop.
Okres wielkanocny, rozpoczynający się w Wielką Niedzielę i kończący się w uroczystość Zesłania Ducha Świętego, w Kościele katolickim trwa 50 dni.
Na 40. dzień po Wielkanocy przypada uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego. W tym okresie liturgicznym kapłani odprawiają msze święte w szatach koloru białego.
Wielkanocny Poniedziałek
W polskiej tradycji dzień po Wielkanocy nazywamy powszechnie lanym poniedziałkiem lub śmigusem-dyngusem. Jest on szczególnie lubiany przez dzieci. Mogą one wówczas bezkarnie oblewać się wzajemnie wodą. Dawniej wiązało się to z romantycznymi zamiarami – chłopcy oblewali podobające się im dziewczęta. Obecnie w zabawie uczestniczą wszyscy, którzy mają na to ochotę.
Wielkanoc czerpie garściami ze słowiańskich obrzędów pogańskich. W podobnym czasie, na przełomie pór roku, świętowane były Jare Gody. Ich celem było przepędzenie zimy i przygotowanie się na nadejście wiosny. Zarówno oblewanie się nawzajem wodą w lany poniedziałek, jak i malowanie pisanek wywodzą się z ówczesnych zwyczajów ludowych.
W 1420 roku śmigus-dyngus został uznany za grzeszny i zakazany przez synod gnieźnieński. Wydany wówczas dokument Dingus prohibetur jest pierwszym tekstem, w którym pojawia się wzmianka o zwyczajach związanych z tym świętem.
Pierwszy człon ludowej nazwy tej tradycji – „śmigus” pochodzi od niemieckiego słowa schmagustern. Oznaczało ono uderzanie po nogach brzozową rózgą. „Dyngus” ma swoją etymologię w wyrazie dingen (niem. wykupywać) lub Dünnguss (niem. chlust wody). Pierwotnie dotyczyły one dwóch różnych zwyczajów, które z czasem zlały się w jeden.
Przy wielkanocnym stole – tradycyjne dania
W Wielką Niedzielę w każdym domu podaje się na stół tradycyjne potrawy wielkanocne. Różnią się one nieco w zależności od regionu Polski. Zazwyczaj rodziny spotykają się już rano i wspólnie spożywają najpierw uroczyste śniadanie wielkanocne, a później również świąteczny obiad. Do najpopularniejszych dań należą niewątpliwie: żurek, barszcz biały, biała kiełbasa, sałatka warzywna, jajka faszerowane, wybór pieczonych mięs i wędlin oraz kaczka z jabłkami.
Wśród deserów honorowe miejsce zajmuje przygotowywana na różne sposoby babka wielkanocna. Towarzyszą jej inne wielkanocne wypieki: kruchy mazurek, najeżony bakaliami keks i wilgotny sernik. Gospodynie domowe wykorzystują swoje sprawdzone przepisy na ciasta lub składają zamówienia w ulubionych cukierniach. Każdy region Polski szczyci się swoimi specjałami. Na Śląsku przygotowuje się buchty (drożdżowe bułeczki z nadzieniem lub bez) i kołacze, a na Podlasiu – serową paschę i sękacza.
Wielkanoc w obcych językach
Zastanawiasz się, w jaki sposób nazywana jest Wielkanoc w innych językach? Zerknij poniżej:
- Angielski: Easter
- Hiszpański: Pascua
- Niemiecki: Ostern
- Francuski: Pâques
- Włoski: Pasqua
- Litewski: Velykos
- Chorwacki: Uskrs
- Czeski: Velikonoce
- Turecki: Paskalya
- Ukraiński: Великдень (Welikden’)
- Rosyjski: Пасха (Pascha)
Jeżeli chcesz się dowiedzieć, jak złożyć krótkie życzenia wielkanocne w różnych językach, zajrzyj tutaj.
Wielkanoc na świecie
Ile krajów, tyle ciekawych tradycji świątecznych. Niekiedy różnią się one bardzo od tych, które znamy z naszych domów rodzinnych. Jak obchodzi się Wielkanoc w różnych miejscach na świecie?
Wielkanoc w Wielkiej Brytanii
Angielska nazwa tego święta – Easter – pochodzi od imienia bogini Eostre ucieleśniającej nadejście wiosny. Kojarzący się z tą porą roku zając jest tam jednym z głównych symboli Wielkanocy. Co roku ukrywa on w różnych miejscach jajka (zwłaszcza te czekoladowe). Są one później poszukiwane przez dzieci. Osoba, która znajdzie ich najwięcej, wygrywa. Ten zwyczaj nazywa się Easter egg hunt.
Inną zabawą związaną z Wielkanocą są zawody w turlaniu jajek (egg rolling). Ich uczestnicy prześcigają się, tocząc je w dół zbocza. Muszą one oczywiście dotrzeć do mety w stanie nieuszkodzonym, z całą skorupką.
Potrawy przygotowywane na wielkanocny stół również różnią się nieco od tych, które jemy w te święta w Polsce. Są to m.in.: hot cross buns (słodkie bułeczki z rodzynkami udekorowane krzyżem zrobionym z lukru), simnel cake (przypominające keks ciasto z marcepanem i bakaliami) oraz spring lamb (pieczeń jagnięca).
Wielkanoc w Hiszpanii
W Hiszpanii cały Wielki Tydzień obchodzi się bardzo uroczyście. Nazywany on jest tam Semana Santa. Na ulicach miast i miasteczek organizowane są wówczas liczne procesje. Uczestniczą w nich zarówno wierni, wspominający mękę i zmartwychwstanie Pańskie, jak i turyści podziwiający to wspaniałe wydarzenie kulturalne.
Najbardziej spektakularne procesje mają miejsce na południu kraju, w Sewilli. Członkowie bractw ubrani w historyczne stroje swoich zakonów uczestniczą tam w procesjach, niosąc figury przedstawiające Jezusa, Matkę Boską oraz sceny pasyjne. Towarzyszą im pokutnicy, osoby przebrane za postacie biblijne oraz tłum gapiów.
Tradycyjne potrawy serwowane w Hiszpanii na Wielkanoc to: potaje de garbanzos (gulasz z ciecierzycy), tortilla de bacalao (omlet hiszpański z dorszem), torrijas (kromki czerstwego chleba zamoczone w jajku, mleku i cukrze) i buñuelos (pączki wypełnione kremem waniliowym).
Obchody Niedzieli Palmowej w Hiszpanii przypominają te, które znamy w Polsce – wierni biorą udział w mszy świętej, podczas której święcone są palmy wielkanocne. Wyjątkowy jest jedynie fakt, że mieszkańcy tego kraju zabierają do kościoła prawdziwe liście palmowe koloru białego.
Wielkanoc w Armenii
Według popularnej wśród Ormian legendy Matka Boska stojąca pod krzyżem miała ze sobą jajka i chleb. Krew Syna oraz jej własne łzy zafarbowały je na czerwono. Na pamiątkę tego zdarzenia na stołach wielkanocnych podaje się tradycyjne pieczywo, nazywane cheorek.
Wielka Sobota jest w Armenii obchodzona podobnie jak w Polsce – tego dnia idzie się do kościoła, żeby poświęcić pokarmy. Ormianie nie niosą ze sobą jednak udekorowanych koszyczków wypełnionych święconką, a po prostu chleb i sól.
Popularnym zwyczajem jest sadzenie ziaren soczewicy pod koniec Wielkiego Postu, tak aby zdążyła wyrosnąć do Wielkiej Nocy. Służy ona później do nadziewania dolmy – ormiańskich gołąbków zawijanych w liście winogron. Inne tradycyjne potrawy wielkanocne to ryż smażony z rodzynkami i bakaliami oraz gata (słodkie zapiekane placki).
Wielkanoc w Ukrainie
Większość ludzi mieszkających na Ukrainie to wyznawcy chrześcijaństwa obrządku wschodniego: prawosławia i Kościoła grekokatolickiego. Wielkanoc jest więc obchodzona w tym kraju później niż w Polsce. Wyznacza się ją zgodnie z kalendarzem juliańskim.
Wiele tradycji, takich jak: święconka, malowanie pisanek czy śmigus-dyngus, dzielimy z naszymi sąsiadami. Typowe ukraińskie dania świąteczne to: sałatka Olivier (podobna do naszej sałatki jarzynowej, ale z dodatkiem mięsa), suszone ryby, kawior, słonina czy kulebiaki (wytrawne paszteciki). Jeśli lubimy słodycze, zachwycą nas tamtejsze babki – kulicz i paska (pascha).
Ciekawa jest kwestia nazewnictwa związanego z tym świętem. W języku ukraińskim Wielkanoc to Великдень (Wielki Dzień), a Niedziela Palmowa – Вербна неділя (Wierzbowa Niedziela).
Nietypowe tradycje wielkanocne w innych krajach
Filipiński Wielki Piątek ma opinię bardzo krwawego. Organizowane są wówczas procesje, których uczestnicy biczują się, aby ukarać się za grzechy. Niektórzy pozwalają się nawet ukrzyżować.
Wielkanoc w Watykanie obchodzi się wyjątkowo uroczyście, co nie dziwi – w końcu państwo to jest siedzibą widzialnej głowy Kościoła katolickiego. W Wielką Niedzielę papież udziela błogosławieństwa Urbi et Orbi („Do miasta i do świata”).
We francuskim Haux w Poniedziałek Wielkanocny na głównym placu miasteczka serwowany jest gigantyczny omlet. Tradycja ta wywodzi się z czasów Napoleona, gdy poczęstowano jego armię tym specjałem.
W Wielką Sobotę lub Poniedziałek Wielkanocny, zależnie od regionu, dzieci w Finlandii i Szwecji przebierają się za wiedźmy i wędrują od domu do domu, składając świąteczne życzenia. W zamian są obdarowywane drobnymi upominkami.
W Norwegii w okresie wielkanocnym króluje zwyczaj czytania i słuchania påskekrim (kryminałów wielkanocnych). Pojawił się on w 1923 roku dzięki chwytliwej akcji promocyjnej książki pt. Splądrowany nocny pociąg do Bergen. Norweski dziennik Aftenposten opublikował wówczas artykuł, którego treść została zinterpretowana przez niektórych jako opis prawdziwego przestępstwa. Wywołał on niemałe poruszenie w lokalnej społeczności. Mimo że cała intryga szybko się wydała, dała ona początek nowej, kontynuowanej do dzisiaj, tradycji.
Wielkanoc – ciekawostki
W Kościele prawosławnym Wielkanoc jest wciąż obchodzona zgodnie z kalendarzem juliańskim (na zachodzie do jej wyznaczania używa się kalendarza gregoriańskiego) i wypada później niż w tradycji katolickiej.
Na początku XX wieku papież Pius X próbował ustalić stałą datę Wielkanocy, ale spotkało się to ze sprzeciwem.
Najsłynniejszymi i jednocześnie najdroższymi na świecie pisankami są jaja Fabergé. Powstawały one pod koniec XIX wieku jako prezenty wielkanocne dla żon carów Rosji: Aleksandra III Romanowa i Mikołaja II. Wykonano je z drogocennych materiałów: złota, srebra, masy perłowej, kości słoniowej i kamieni szlachetnych.
Jeśli chcemy popodziwiać kunsztownie udekorowane pisanki, możemy się udać do Ciechanowca, w którym od 2004 roku istnieje Muzeum Pisanki. Podobna placówka powstała również w Kołomyi, w Ukrainie.
Dwa symbole Świąt Wielkanocnych: baranek i zajączek wywodzą się z zupełnie innych tradycji. Ten pierwszy, zazwyczaj przepasany czerwoną wstęgą, symbolizuje zmartwychwstałego Jezusa Chrystusa; drugi zaś w czasach pogańskich kojarzony był z płodnością i dobrobytem. Obecnie ich figurki, wykonane z czekolady, masy cukrowej lub masła, stawiamy obok siebie na stole.
Nazwa popularnego w polskich domach wypieku – babki wielkanocnej pochodzi od skojarzenia z kształtem damskich spódnic.
Wielkanoc – dowiedz się więcej!
Mamy nadzieję, że dzięki temu artykułowi dowiedziałeś się nowych rzeczy dotyczących obchodów Wielkanocy na świecie (a może nawet na temat naszych polskich zwyczajów). Wciąż jednak pozostaje wiele do odkrycia. Zachęcamy zatem do zgłębiania wiedzy o świątecznych tradycjach.
Przygotowujesz tekst o polskich zwyczajach wielkanocnych w języku angielskim, francuskim, hiszpańskim lub innym i chcesz mieć pewność, że będzie on w pełni poprawny? Skorzystaj z naszej oferty tłumaczeń pisemnych.
