Po tygodniach oczekiwania zwanego adwentem wreszcie nadchodzi ono – Boże Narodzenie. Ten okres, spędzany z rodziną, wypełniony kolędami, pysznym jedzeniem i odpoczynkiem, kojarzy nam się ze szczęściem i pokojem.
Obchody Bożego Narodzenia są w naszym kręgu kulturowym wyjątkowym wydarzeniem. Związanych jest z nimi wiele zwyczajów i symboli, o których znaczeniu często zapominamy. Każdy kraj posiada własne, często unikalne tradycje świąteczne. Jeśli chcesz się dowiedzieć więcej na temat grudniowych uroczystości w Polsce i na świecie, zapraszamy do lektury naszego artykułu!
SPIS TREŚCI
Czemu obchodzimy Boże Narodzenie 25 grudnia?
Odpowiedź na to pytanie nie jest prosta. Uczeni wciąż głowią się nad określeniem rzeczywistego dnia narodzin Jezusa. W żadnej z Ewangelii nie wspomina się ram czasowych tego wydarzenia. Dzięki wczesnochrześcijańskiemu teologowi Klemensowi Aleksandryjskiemu wiemy, że podawano różne propozycje: 19 kwietnia, 20 maja czy 17 listopada. W II wieku w Egipcie święto obchodzono 6 stycznia. Datę tę uważano wcześniej za urodziny boga śmierci Ozyrysa.
25 grudnia obchodzono na Bliskim Wschodzie i w Rzymie jako dzień narodzin boga-słońca Mitry, ważnej postaci w tym regionie. Decyzja przeniesienia na tę datę rocznicy przyjścia na świat Jezusa została podjęta przez Kościół w 353 roku. Jej celem było osłabienie kultu bóstwa i oświecenie pogan. Jak wiemy, próba ta powiodła się, a o dawnym bóstwie mało kto jeszcze pamięta.
O przyjściu Jezusa na świat w zimie wspominał już wcześniej ojciec Kościoła Hipolit Rzymski w swoim komentarzu do Księgi Daniela z 204 roku. Data obecnego Bożego Narodzenia pojawiła się również w 221 roku w Chronographiai Sekstusa Juliusza Afrykańskiego. Dlaczego ci dwaj uczeni sądzili, że Syn Boży przyszedł na świat właśnie 25 grudnia? Jako wytłumaczenie tych zapisków uznaje się, że dzień ten, bliski przesileniu zimowemu, był traktowany przez ówczesnych chrześcijan symbolicznie. Niektórzy historycy powołują się na informacje zawarte w apokryfach Nowego Testamentu mówiące, że poczęcie Chrystusa dokonało się 25 marca. Zgodnie z tym wysnuty został wniosek, że Jego narodziny nastąpiły dokładnie dziewięć miesięcy później.
Historia obchodów święta Bożego Narodzenia
Od IV wieku Boże Narodzenie zaczęło rozprzestrzeniać się bardzo szybko, zwłaszcza w zachodniej części świata chrześcijańskiego. Na jego popularność miało wpływ obchodzenie go na dworze cesarza rzymskiego Konstantyna I Wielkiego. W Jerozolimie święto pojawiło się w V wieku, za czasów patriarchy Juwenala, następnie zostało zniesione i powróciło w VI lub VII wieku. Najpóźniej, bo dopiero w XIII stuleciu, pojawiło się w Kościele ormiańskim. Wcześniej jako symboliczną datę narodzin Jezusa świętowano 6 stycznia, uroczystość Epifanii.
W pierwszych wiekach chrześcijaństwa dzień narodzin Jezusa nie był istotną datą. Na początku za główne święto uważano niedzielę, będącą wspomnieniem misterium paschalnego. W II stuleciu pojawiły się też obchody Wielkiejnocy. Święta Narodzenia Pańskiego celebrowano prawdopodobnie od początków IV wieku. Pierwsza wzmianka tego dotycząca pojawiła się w 354 roku w kalendarzu Chronograf, który powstał na zamówienie Rzymianina Valentinusa.
Zwyczaje związane ze Świętami Bożego Narodzenia w Polsce
Święta Narodzenia Pańskiego w Polsce rozpoczynają się 24 grudnia i trwają do 26 grudnia. Wigilia to według tradycji dzień, w którym rodziny spotykają się przy stole zastawionym dwunastoma postnymi (bezmięsnymi) potrawami i obdarowują prezentami. Ucztę rozpoczyna się, gdy na niebie dostrzeżona zostanie gwiazdka, symbolizująca kometę, która wskazywała miejsce narodzin Jezusa. Często do jej wypatrywania oddelegowane są dzieci, podczas gdy dorośli ukradkiem wkładają podarunki pod choinkę. Pierwszy i drugi dzień świąt są wolne od pracy, spędza się je w gronie rodzinnym, a czasem wśród przyjaciół. W Wigilię zaś sklepy i inne punkty usługowe zamykają się wcześniej, tak aby każdy mógł uczestniczyć w uroczystej kolacji.
Religijne rodziny po obfitej kolacji wigilijnej udają się do kościoła na uroczystą mszę świętą, zwaną pasterką. Rozpoczyna się ona późnym wieczorem, tradycyjnie o północy. 25 grudnia jest właściwym dniem narodzin Jezusa; 26 grudnia zaś to wspomnienie Świętego Szczepana, pierwszego z męczenników za wiarę chrześcijańską.
Ozdoby świąteczne i ich symbolika
Kiedy myślimy o Bożym Narodzeniu, przed oczami pojawia się nam wiele ozdób tworzących świąteczną atmosferę. Choć obecnie pełnią funkcję głównie dekoracyjną, mają długą historię i zawiłą symbolikę:
- Choinka obwieszona świecidełkami, pod którą kładziemy prezenty, przybyła do nas na początku XIX wieku z Niemiec. Dawniej drzewko to ozdabiano przy okazji różnych świąt, nie tylko Bożego Narodzenia.
- Pierwsza gwiazdka, na którą czekamy podczas Wigilii, ozdoby o tym kształcie oraz roślina o nazwie gwiazda betlejemska symbolizują kometę, która wskazała drogę do stajenki pierwszym pielgrzymom – Trzem Królom.
- Prezenty, którymi obdarowujemy się nawzajem, są nawiązaniem do darów przyniesionych Dzieciątku Jezus przez Trzech Króli. W grudniu podarkami wymieniali się również wyznawcy Mitry i Rzymianie obchodzący Saturnalia. Nie jest to więc wcale nowy zwyczaj, choć nigdy nie był on aż tak skomercjalizowany jak obecnie.
- Całowanie się pod jemiołą w okresie świątecznym ma przynieść zakochanym wieczną miłość. Przez to, że roślina ta kwitnie w okolicach przesilenia zimowego, uważana jest za symbol narodzin oraz życia duszy po śmierci. Dawniej wieszano ją nad stołem lub drzwiami, aby przyniosła szczęście i chroniła przed złymi mocami.
- W okresie Bożego Narodzenia wokół roi się od ozdób przedstawiających aniołki, będące istotami opiekującymi się domem i wszystkimi, którzy go zamieszkują.
- Szopki pojawiły się w Polsce już pod koniec XIII wieku dzięki franciszkanom. Za ich pierwowzór uważa się wystawiane w kościołach figury postaci oddających pokłon Nowonarodzonemu.
Kolędy i pastorałki
W okresie poprzedzającym Boże Narodzenie ze sklepowych głośników jesteśmy bombardowani piosenkami świątecznymi, takimi jak Last Christmas czy Feliz Navidad. Zwolennicy tej praktyki twierdzą, że pomaga im to wczuć się w wyjątkowy klimat grudnia; przeciwnicy zaś, że jest to nikomu niepotrzebny hałas. Znacznie dłuższą historię od tych utworów mają kolędy, śpiewane zgodnie z tradycją katolicką od Wigilii do Święta Trzech Króli 6 stycznia. Za twórcę pierwszej z nich uważa się Świętego Franciszka z Asyżu, który żył na przełomie XII i XIII wieku. Do Polski zwyczaj śpiewania tych pieśni dotarł niewiele później – Zdrow bądź, krolu anjelski, najstarsza kolęda w naszym języku, pochodzi z 1424 roku.
Opłatek
Tradycja łamania się opłatkiem pojawiła się w pierwszych wiekach chrześcijaństwa i pierwotnie nie miała związku z Bożym Narodzeniem. Do naszych czasów przetrwała nie tylko w Polsce, ale również w Czechach, Włoszech, na Słowacji, Litwie, Białorusi i Ukrainie. Biały płatek chlebowy jest symbolem pojednania i przebaczenia. Dzieląc się nim podczas świąt, składamy sobie nawzajem życzenia i wskazujemy, że nie ma między nami żadnych zaległych waśni.
Boże Narodzenie na świecie
Boże Narodzenie jest obchodzone we wszystkich krajach osadzonych w tradycji chrześcijańskiej. Również mieszkańcy niektórych państw niezwiązanych z tą religią celebrują 25 grudnia, naśladując zwyczaje znane im z kultury popularnej. Ciekawych praktyk związanych z tym świętem jest mnóstwo, dlatego warto poznać choćby niektóre z nich.
Boże Narodzenie w obcych językach
Zanim zaczniemy opowiadać o bożonarodzeniowych tradycjach, dowiedzmy się, jak nazywa się to święto za granicą:
- Angielski: Christmas
- Portugalski: Natal
- Azerski: Milad
- Turecki: Noel
- Litewski: Kalėdos
- Niemiecki: Weihnachten
- Niderlandzki: Kerstmis
- Rumuński: Crăciun
- Włoski: Natale
- Fiński: Joulu
- Tagalski: Pasko
Japonia
W Kraju Kwitnącej Wiśni święta Bożego Narodzenia są obchodzone jak nigdzie indziej na świecie. Państwo to nie jest krajem chrześcijańskim, religiami dominującymi są tam shintō i buddyzm, dlatego też 25 grudnia nie wspomina się rocznicy narodzin Jezusa. Za tradycyjne uważa się za to zjedzenie w tym okresie kurczaka z KFC. Kubełki są zamawiane z wyprzedzeniem ze względu na ogromne zainteresowanie, czasami nie starcza dla wszystkich chętnych. Zwyczaj ten narodził się dzięki reklamie z 1974 roku, która okazała się tak skuteczna, że przetrwał do dziś. Po posiłku obowiązkowo podaje się deser świąteczny – ciasto biszkoptowe z bitą śmietaną i truskawkami.
Nowa Zelandia
Obchody Bożego Narodzenia przypadają na nowozelandzkie lato, które jest ciepłe i słoneczne. Dlatego też zwyczaje związane z tym świętem różnią się znacznie od naszych. Aby dopasować kolędy do panującej na dworze aury, zmieniono nieco ich słowa oraz stworzono zupełnie nowe piosenki. Jedne z najpopularniejszych tytułów to: Sticky Beak the Kiwi i Christmas in New Zealand. Śpiewane są one podczas organizowanych w tym okresie parad, którym przewodzi Święty Mikołaj noszący zamiast ciężkich butów… klapki. Gdy po przejściu przez miasto zacznie roznosić dzieciom prezenty, będzie się mógł posilić przygotowanymi przez nie kawałkami ananasa i piwem.
Tradycyjnym sposobem przygotowywania obiadu bożonarodzeniowego jest grill, na którym piecze się szynkę, krewetki czy dziczyznę. Drugi dzień świąt rodziny i przyjaciele spędzają najczęściej nad oceanem, odpoczywając, pływając w orzeźwiającej wodzie i dojadając to, co zostało z uczty poprzedniego dnia.
Meksyk
W Meksyku świętowanie zaczyna się wcześnie, bo już 16 grudnia. Od tego dnia aż do Wigilii organizuje się posadas – procesje, które upamiętniają poszukiwania bezpiecznego schronienia przez Maryję i Świętego Józefa. Ich uczestnicy wędrują od domu do domu, aż trafiają do ustalonego wcześniej miejsca, w którym odbywa się fiesta. Jej charakterystycznym elementem jest piniata mająca siedem końców symbolizujących grzechy główne. Dzieci uczestniczące w tym wydarzeniu mają za zadanie ją zniszczyć. 24 grudnia rodziny spotykają się przy uroczystej kolacji wigilijnej. Na stole obowiązkowo pojawiają się dorsz, indyk i pieczona szynka wieprzowa. Następny dzień służy odpoczynkowi w gronie najbliższych.
Wielka Brytania
Tradycyjny obiad świąteczny w Wielkiej Brytanii składa się z pieczonego indyka i warzyw podawanych z żurawinowym sosem i pieczywem. Popularnym dodatkiem jest również brukselka. Na deser podaje się płonący pudding (przygotowywany m.in. z suszonych owoców, tłuszczu, mąki i mleka), ciasto z bakaliami i trufle czekoladowe. Elementem nieodłącznie kojarzącym się z Bożym Narodzeniem w tym kraju są tzw. Christmas crackers, czyli kartonowe rolki przypominające cukierki, w których środku znajduje się mały upominek. Swoją nazwę zawdzięczają one głośnemu dźwiękowi towarzyszącemu ich otwieraniu.
25 grudnia nie jeździ komunikacja miejska. Wszystkie ważne sprawy należy załatwić dzień wcześniej, w Wigilię w miastach Wielkiej Brytanii spotkamy więc tłumy robiące ostatnie zakupy. W pierwszy dzień Świąt dokładnie o godzinie 15:00 w telewizji, radiu i Internecie udostępniane jest uroczyste przemówienie królowej Elżbiety II. Zwyczaj ten został zapoczątkowany w 1932 roku przez Jerzego V.
Indie
W Indiach Boże Narodzenie to święto chrześcijańskie celebrowane przez mniejszość religijną, która wynosi kilka procent populacji. Ważnym elementem obchodów jest uroczysta msza święta o północy. Następnie rodziny wracają do domów i rozpoczynają ucztowanie. Na stole pojawiają się różne rodzaje curry. Zamiast choinki dekoruje się drzewka bananowe lub mango. Niekiedy do ozdabiania domu używa się również ich liści.
Święty Mikołaj dostarcza dzieciom prezenty, podróżując na koniu lub powozem. Jego imię różni się zależnie od języka używanego w danym regionie. Najczęściej nazywany jest Christmas Baba (hindi), Baba Christmas (urdu), Christmas Thaathaa (tamilski) lub Christmas Thatha (telugu).
W stanie Goa popularną tradycją jest wywieszanie pomiędzy domami ogromnych lampionów w kształcie gwiazd. W tym regionie święta mają bardziej zachodni charakter. Uroczystą kolację podaje się 24 grudnia, a na stole znajdziemy potrawy wigilijne inspirowane brytyjskimi.
Święta Bożego Narodzenia – ciekawostki
Nie wszystkie wyznania chrześcijańskie obchodzą Boże Narodzenie. Świadkowie Jehowy uważają, że Jezus nakazał jedynie obchodzenie rocznicy Wieczerzy Pańskiej (zwanej też Pamiątką śmierci Jezusa Chrystusa). Wierzą oni również, że pierwsi chrześcijanie woleli nie ustalać daty narodzin Jezusa. Kościół Boży Dnia Siódmego, Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa i Prawdziwy Kościół Jezusa to inne grupy, które 25 grudnia nie świętują.
Jingle Bells, jedna z najpopularniejszych piosenek w radiu w okresie świątecznym, nie została napisana na Boże Narodzenie, ale z okazji Święta Dziękczynienia.
Najpopularniejszy renifer, Rudolf Czerwononosy, został wymyślony przez dom towarowy Montgomery Ward w celu zwiększenia sprzedaży świątecznych kolorowanek. Pierwotnie miał całkiem normalny, brązowy, nos. Swoją cechę charakterystyczną zyskał w latach późniejszych.
Podczas I wojny światowej, w 1914 roku, doszło do niezwykłego wydarzenia znanego dzisiaj jako rozejm bożonarodzeniowy. Oddziały niemieckie i brytyjskie wymieniły się symbolicznymi podarkami, a następnie rozegrały mecz piłki nożnej.
Astrofizyczka Linda Harden przeprowadziła naukowe obliczenia, aby udowodnić, że Święty Mikołaj nie istnieje. Doszła ona do wniosku, że staruszek musiałby odwiedzić dwa tysiące domów w sekundę, jeśli chciałby obdarować wszystkie dzieci poniżej czternastego roku życia wychowane w kulturze chrześcijańskiej i miałby do dyspozycji tylko dwanaście godzin. Aby tego dokonać, powinien poruszać się z prędkością 1800 km/s, czyli pięciokrotnie przekroczyć prędkość dźwięku.
Kartki świąteczne, w formie, którą znamy dziś, powstały w Anglii. Za pomysłodawcę uważa się Henry’ego Cole’a. Miał on dość ręcznego pisania życzeń bożonarodzeniowych i wraz z zaprzyjaźnionym ilustratorem, Johnem Callcottem Horsleyem, stworzył gotowy projekt. Przedstawiał on XIX-wieczną rodzinę siedzącą przy stole i popijającą wino, na środku pocztówki znajdował się napis: „A Merry Christmas and a Happy New Year to You”, a na jej bokach obrazki przedstawiające pomoc potrzebującym.
Życzenia na Boże Narodzenie
Z okazji Bożego Narodzenia pragniemy życzyć Ci wspaniałego czasu spędzonego z rodziną, miłości i pogody ducha. Niech ta świąteczna atmosfera towarzyszy Ci w nadchodzącym roku. Samych sukcesów na polu zawodowym i w życiu prywatnym. Załoga agencji tłumaczeń Skrivanek
A jeśli planujesz rozwój swojej firmy (czego Ci serdecznie życzymy) i ekspansję na rynki zagraniczne, zachęcamy do skorzystania z naszej oferty tłumaczeniowej. Specjaliści pracujący w naszej firmie zadbają o to, aby Twoja komunikacja z klientami angielsko-, niemiecko- lub francuskojęzycznymi przebiegała sprawnie i profesjonalnie.
