Rana z rana, może nad morze, kot na kod… Zdezorientowany? Bez obaw! To tylko niektóre z wielu przykładów homonimów – słów, które mogą wywołać nie lada nieporozumienie! Czym są i w jaki sposób możemy je rozpoznać? Zaraz to wyjaśnimy.
Homonimy – co to?
Nazwa „homonim” pochodzi od połączenia greckich słów oznaczających „podobny” i „wyraz” i w taki sposób najłatwiej możemy zdefiniować ten fenomen. Homonimy to bowiem wyrazy różniące się od siebie znaczeniem i pochodzeniem, jednak mające identyczną wymowę lub pisownię. Bardzo często mylone są one z wyrazami polisemicznymi, czyli takimi, które mają wiele znaczeń, ale ich korzenie są wspólne.
Dobrym przykładem polisemii będzie wyraz „zamek”, który może oznaczać zarówno budowlę warowną, jak i zapięcie kurtki czy spodni. Pomimo odmiennych znaczeń oba te słowa opierają się na czasowniku „zamykać”. Homonimy nie posiadają tego przywileju, niemniej stanowią równie ciekawą grupę, wśród której możemy wyróżnić jeszcze kilka bardziej szczegółowych kategorii.
Homonimy – przykłady
Homonimy to dość obszerna kolekcja słów, na którą składa się kilka rodzajów połączeń wyrazowych. Możemy zatem mówić o homofonach, homografach, i homoformach.
Homofony
To słowa charakteryzujące się odmienną pisownią, ale identyczną wymową. Nie stanowią one większego problemu w języku pisanym – wystarczy bowiem spojrzeć na tekst, aby stwierdzić, który wyraz został użyty. Wyzwanie zaczyna się w przypadku języka mówionego, kiedy znaczenie homofonu trzeba prawidłowo rozpoznać z kontekstu wypowiedzi. Popularny przykład homofonu stanowi para wyrazów „może/morze”, gdzie pierwszy wyraża przypuszczenie, drugi natomiast obrazuje obszar słonowodny.
Homografy
Są swoistym przeciwieństwem homofonów – ich pisownia jest identyczna, jednak mają zupełnie różną wymowę. W przeciwieństwie do języka polskiego homografy znacznie częściej możemy napotkać w języku angielskim; w polszczyźnie dominują bowiem słowa, które są jednocześnie homografami i homofonami. Dobrym przykładem będzie tutaj wyraz „bal”. Jedno jego znaczenie wskazuje na drewno, drugie zaś na uroczyste przyjęcie. W obu przypadkach pisownia i wymowa są takie same.
To, że homografów w języku polskim nie ma zbyt wiele, nie oznacza, że nie istnieją wcale – dowodem niech będzie „cis”, który wymawiany jako [ćis] oznacza rodzaj drzewa iglastego, a [c-is] – dźwięk w tonacji muzycznej.
Homoformy
To ciekawy przypadek homonimów występujący wówczas, kiedy para wyrazów o odmiennych znaczeniach pisana jest i wymawiana w identyczny sposób, jednak tylko w sytuacji, kiedy jeden z tych wyrazów występuje w określonej formie.
Aby to rozjaśnić, przyjrzyjmy się słowu „piła”. Jednocześnie jest to rzeczownik oznaczający ostre narzędzie i jedna z form czasownika „pić”. W przypadku drugiego znaczenia ta pisownia i wymowa występuje tylko w trzeciej osobie rodzaju żeńskiego czasu przeszłego; nie ma ryzyka, że słowo to w innej formie pomylimy z wyrazem oznaczającym ostre narzędzie, są one bowiem zupełnie różne.
