Azerbejdżan, położony na pograniczu dwóch kontynentów: Europy i Azji, to jeden z najbardziej laickich krajów muzułmańskich. Orientalny charakter jego prowincji i europejska atmosfera stolicy, Baku, przyciągają ciekawskich z całego świata.
W jakich językach dogadasz się w Azerbejdżanie? Czemu aż tyle jego mieszkańców biegle porozumiewa się po rosyjsku? Jeśli interesujesz się Kaukazem, zapraszamy Cię w krótką podróż po językowych meandrach tego regionu.
SPIS TREŚCI
Azerbejdżan – Europa czy Azja?
W 2015 roku w Baku odbyły się igrzyska europejskie. Wywołało to falę kontrowersji dotyczących przynależności Azerbejdżanu do naszego kontynentu. Odpowiedź, czy należy on do Europy, czy Azji, tak samo, jak w przypadku innych krajów kaukaskich: Gruzji i Armenii, nie jest prosta.
Granica pomiędzy Europą i Azją jest umowna. Co więcej, istnieje co najmniej kilka sposobów na jej wytyczenie, a każdy z nich ma swoich zwolenników. Według najczęściej przytaczanej koncepcji linia podziału biegnie od Morza Karskiego na Północy aż do ujścia rzeki Kumy do Morza Kaspijskiego na południu, gdzie skręca na zachód wraz z rzeką Ural i kończy się na północnym wybrzeżu Morza Czarnego. W ten sposób wytyczona granica omija Kaukaz, który jest już azjatyckim terytorium.
Według niektórych koncepcji europejska granica położona jest bardziej na południowym wschodzie. Jej zwolennicy zaliczają Gruzję, Armenię czy Azerbejdżan do naszego kontynentu. Najbardziej inkluzyjna linia podziału wskazuje, że Europa kończy on na dawnej granicy ZSRR. Choć można mieć wątpliwości dotyczące przynależności Azerbejdżanu do naszego kontynentu pod względem geograficznym, kraj ten bezsprzecznie należy do niego pod względem kulturowym, geopolitycznym czy ekonomicznym.
Języki Azerbejdżanu
Jedynym językiem urzędowym kraju jest azerski (nazywany również językiem azerbejdżańskim). Posługuje się nim większość populacji (ponad 90%). Ze względów historycznych znajomość rosyjskiego wśród Azerów sytuuje się na niezwykle wysokim poziomie. Języki mniejszości z największą liczbą przedstawicieli na tym terenie to: ormiański (głównie na spornym terytorium Górnego Karabachu), gruziński, lezgiński, awarski, tałyski, buduchyjski, dżuhuri, rutulski, kryzyjski, tacki, udyjski i chinalugijski; wielu z nich grozi wymarcie. Azerbejdżan nie ratyfikował Europejskiej karty języków regionalnych lub mniejszościowych, tłumacząc się trwającym konfliktem z Armenią.
Język azerbejdżański
Język azerski, tak jak współczesny turecki, należy do rodziny turkijskiej; ich użytkownicy rozumieją się nawzajem w dużym stopniu. Można go usłyszeć nie tylko w Azerbejdżanie, ale również w północnym Iranie, wschodniej Turcji, na terenie Rosji i w innych państwach Kaukazu. Szacuje się, że ma on ok. 22,5 milionów użytkowników (za: worlddata.info).
W 1922 roku zdecydowano się na zastosowanie alfabetu łacińskiego do zapisu języka azerskiego; wcześniej posługiwano się pismem arabskim. W 1933 roku ze względów politycznych wprowadzono cyrylicę. Stan ten utrzymał się aż do 1992 roku. Dopiero w 2003 roku zrezygnowano z używania dwóch alfabetów na korzyść łacinki.
Język rosyjski
Chociaż nie ma oficjalnych statystyk dotyczących znajomości rosyjskiego wśród Azerów, eksperci szacują, że od 50 do 70% populacji kraju potrafi porozumieć się w tym języku (za: Radio Free Europe). Większość z nich na co dzień używa azerskiego.
Rosyjski używany był na południowym Kaukazie od początku XIX wieku; istniały nawet szkoły nauczające w tym języku. W czasach sowieckich podjęto próby rusyfikacji społeczeństwa, zwłaszcza wśród mieszkańców Baku. Na terenie miasta założono rosyjsko-języczne księgarnie, a wielu twórców przygotowywało swe dzieła w języku okupanta.
Po upadku Związku Radzieckiego zaczęto odchodzić od używania rosyjskiego, zwłaszcza na prowincji. Przyczyniła się do tego znaczna emigracja Rosjan. W 2002 roku decyzją prezydenta Heydara Aliyeva zlikwidowano dwujęzyczne szyldy i znaki w przestrzeni publicznej, a także wprowadzono dobrowolną naukę języka rosyjskiego do szkół, zamiast jak dotychczas, przymusowej.
Podstawowe zwroty
W rankingu przeprowadzonym przez Education First Azerbejdżan znalazł się na ostatnim miejscu w Europie pod względem znajomości języka angielskiego. Dlatego też, o ile nie posługujesz się rosyjskim, znajomość kilku zwrotów po azersku może się okazać przydatna podczas Twojej podróży po Kaukazie.
- Cześć, dzień dobry – Salam
- Dzień dobry (rano) – Sabahınız xeyir
- Dzień dobry (po południu) – Hər vaxtınız xeyir
- Dobry wieczór – Axşamınız xeyir
- Do widzenia – Sağ olun
- Do zobaczenia – Görüşərik
- Dobranoc – Geceniz xeyrə qalsın
- Proszę – Buyurun
- Dziękuję – Sağ Ol / Təşəkkür edirəm
- Przepraszam – Bağışlayın
- Powodzenia – Müvəffəqiyyətlər
- Smacznego – Nuş olsun!
- Wszystkiego najlepszego – Mübarək
- Jak się Pan/Pani miewa? – Necəsiniz?
- Czy mówi Pan/Pani po angielsku/ rosyjsku? – İngiliscə/ rusca danışırsınız?
- Nie mówię po azerbejdżańsku. – Mən azərbaycanca bilmirəm
- Tak – Bəli / Hə
- Nie – Heyir / Yox
- Rozumiem – Başa düşürəm
- Proszę powtórzyć – Təkrar edin
- Nie rozumiem – Başa düşmürəm
Odkryć Azerbejdżan
Z Polski do Azerbejdżanu najłatwiej dostać się samolotem na lotnisko w Baku. Można również ułożyć dłuższą podróż po Kaukazie i azerską granicę przekroczyć pociągiem z Gruzji. Na miejscu na turystów czekają nieziemskie widoki (zwłaszcza w górach), majestatyczna architektura stolicy, słodka baklawa, mocna kawa i wiele smacznych dań na bazie jagnięciny i baraniny, a przede wszystkim niezwykle gościnni ludzie i ciekawa kultura do odkrycia.
Jeśli trafiłeś do nas w poszukiwaniach tłumacza języka azerskiego lub rosyjskiego, to mamy dla Ciebie dobrą wiadomość – już prawie go znalazłeś. Wystarczy, że skontaktujesz się z nami i opiszesz swoje zlecenie, a my wybierzemy odpowiednią osobę z naszego zespołu.
