Zastanawiałeś się kiedykolwiek, jakie cuda kryją się na Nowej Zelandii? Ta piękna wyspa leży na samym końcu świata, ale to nie powstrzymuje jej od zachwycania turystów z całego świata. Podczas wizyty w Nowej Zelandii można podziwiać przepiękne krajobrazy, smakować lokalną kuchnię i poznać kulturę Maorysów. Czekają tam na Ciebie okoliczne wina, fascynująca przyroda i wiele przygód na świeżym powietrzu. To idealne miejsce na wakacje dla miłośników przyrody i szukających niezapomnianych przeżyć.
Co warto wiedzieć o Nowej Zelandii, jakim językiem mówią jego mieszkańcy i co jeszcze to miejsce ma do zaoferowania poza wspaniałymi krajobrazami? Wszystkiego dowiesz się w tym artykule!
SPIS TREŚCI
Nowa Zelandia – najważniejsze informacje
Oto kilka ciekawych faktów na temat Nowej Zelandii:
- Stolica kraju to Wellington, jednak największym miastem jest Auckland.
- Jest znana z przepięknych krajobrazów, w tym z aktywnych wulkanów, górskich szczytów, pięknych plaż oraz zielonych dolin.
- Kraj ten jest jednym z najbardziej zróżnicowanych przyrodniczo na świecie, a wiele gatunków zwierząt i roślin można znaleźć tylko na Nowej Zelandii.
- Wiele produkcji filmowych, w tym trylogia Władca Pierścieni, zostało nakręconych w kraju ze względu na piękne krajobrazy.
- Kultura maoryska jest ważną częścią dziedzictwa kulturowego Nowej Zelandii i wpłynęła na wiele aspektów życia, w tym na język, sztukę, muzykę i zwyczaje społeczne.
- Jest krajem demokratycznym i ma stabilną gospodarkę, opartą na turystyce, rolnictwie, rybołówstwie oraz na eksportach produktów drzewnych i mięsa.
- Słynie z zaawansowanej polityki ekologicznej i działań na rzecz ochrony środowiska.
Geografia Nowej Zelandii
Nowa Zelandia to kraj położony na południowo-zachodnim Pacyfiku, składający się z dwóch głównych wysp (Północnej i Południowej) oraz licznych mniejszych wysp. Jest on najbardziej na południe wysuniętą częścią Oceanii. Powierzchnia wysp jest mocno zróżnicowana, przez co kraj jest znany z pięknych krajobrazów, w tym z wysokich gór, malowniczych piaszczystych plaż, parków narodowych i geotermalnych źródeł. Klimat na terenie kraju jest umiarkowany, charakteryzujący się ciepłymi latami i chłodnymi zimami. Znajdują się tu również unikalne gatunki roślin i zwierząt, takie jak kiwi i tuatara. Ze względu na swoje położenie Nowa Zelandia jest narażona na trzęsienia ziemi i erupcje wulkanów.
Na północy, w centralnej części wyspy mieści się wiele aktywnych wulkanów. Najwyższym szczytem jest wulkan Mount Ruapehu (2797 metrów). Na Wyspie Północnej znajduje się także największe miasto Nowej Zelandii — Auckland.
Na Wyspie Południowej znajdują się Alpy Południowe, które są najwyższym łańcuchem górskim na wyspach. Najwyższym szczytem Nowej Zelandii jest Mount Cook (3724 metry). Południowa część kraju słynie także z pięknych fiordów jak choćby Milford Sound.
W Nowej Zelandii znajduje się wiele parków narodowych, które chronią unikalną przyrodę kraju, w tym Park Narodowy Tongariro, Park Narodowy Fiordland i Park Narodowy Abel Tasman.
Z racji położenia pory roku w kraju są przeciwne do tych w Europie. Letnie miesiące to grudzień, styczeń i luty, a zimowe to czerwiec, lipiec i sierpień.
Ustrój polityczny
Nowa Zelandia to demokratyczny kraj będący monarchią konstytucyjną. Oznacza to, że formalnie król brytyjski, obecnie Karol III, jest głową państwa, a w jego imieniu działa gubernator generalny. Kraj jest też częścią Wspólnoty Narodów (ang. Commonwealth of Nations), do którego należą liczne państwa byłego Imperium Brytyjskiego.
W praktyce władza wykonawcza należy jednak do rządu, który jest kierowany przez premiera. Wybierają go członkowie parlamentu, który składa się z dwóch izb — Izby Reprezentantów (niższa izba) i Izby Lordów (wyższa izba).
Izbę Reprezentantów wybiera się w wyborach powszechnych na trzy lata. Liczba miejsc w Izbie Reprezentantów jest uzależniona od liczby ludności poszczególnych okręgów wyborczych, a w Izbie Lordów zasiadają głównie senatorowie mianowani przez gubernatora generalnego na wniosek rządu.
System polityczny Nowej Zelandii jest znany z tego, że skutecznie łączy cechy systemów parlamentarnych i prezydenckich, a także z silnego systemu partyjnego.
Podział administracyjny
Nowa Zelandia jest podzielona na 16 regionów, które składają się z 11 regionów w Wyspie Północnej i 5 regionów w Wyspie Południowej, oraz okręg wydzielony – Wyspy Chatham. Regiony te dzielą się na dystrykty, miasta i gminy.
Regiony w Północnej Wyspie to:
- Northland
- Auckland
- Waikato
- Bay of Plenty
- Gisborne
- Hawke’s Bay
- Taranaki
- Manawatu-Whanganui
- Wellington
- Tasman
- Marlborough
Regiony w Południowej Wyspie to:
- West Coast
- Canterbury
- Otago
- Southland
- Nelson
Do Nowej Zelandii należą też trzy wyspy w rejonie Oceanii: Tokelau, Niue i Wyspa Cooka. Wszystkie te terytoria są powiązane z Nową Zelandią za pośrednictwem umowy stowarzyszeniowej i posiadają własne rządy, a dwa ostatnie mają status oddzielnych państwa stowarzyszonych. Za część Nowej Zelandii jest również uznana Depedencja Rossa, obszar na kontynecie Antarktydy.
Dodatkowo każdy region posiada własny rząd regionalny, a także radę regionalną, które zajmują się różnymi aspektami administracji, takimi jak planowanie przestrzenne, ochrona środowiska czy transport publiczny.
Gospodarka
Nowa Zelandia ma zróżnicowaną i rozwiniętą gospodarkę, opartą na wolnym rynku i eksportowym modelu rozwoju, dla której ważną rolę odgrywa handel międzynarodowy.
Największym sektorem gospodarki jest sektor usług, stanowiący około 65% PKB. W ramach tego sektora najważniejsze są usługi finansowe, ubezpieczeniowe, turystyczne oraz handlowe.
Drugim co do wielkości sektorem gospodarki Nowej Zelandii jest sektor rolniczy, stanowiący około 7% PKB kraju. Nowa Zelandia jest znana z produkcji mięsa, szczególnie z hodowli owiec i bydła. Eksportuje również wiele innych produktów, takich jak masło, sery, miody, wino i owoce.
Inne ważne sektory to: przemysł drzewny, produkcja ropy naftowej i gazu ziemnego, produkcja wyrobów metalowych oraz przemysł maszynowy.
Nowa Zelandia jest również jednym z czołowych producentów wina na świecie oraz jednym z przodujących producentów owoców i warzyw, zwłaszcza kiwi i jabłek.
Krótka historia kraju
Historia Nowej Zelandii sięga około 1000 lat temu, kiedy to Polinezyjczycy przybyli na wyspy i utworzyli społeczeństwa Maorysów. W 1642 roku holenderski podróżnik Abel Tasman odkrył Nową Zelandię, ale kontakty Europejczyków z Maorysami były nieregularne aż do 1769 roku, kiedy to brytyjski podróżnik James Cook wylądował na Wyspie Północnej.
Po latach konfliktów między brytyjskimi kolonizatorami i rdzennymi mieszkańcami w latach 1840-1841 podpisano Traktat Waitangi, który ustanawiał brytyjską kontrolę nad terytorium i jest uznawany za dokument tworzący Nową Zelandię. Jego zapisy również zagwarantowały Maorysom prawa do zachowania ich ziem. W wyniku traktatu wyspy stały się brytyjską kolonią.
W 1907 roku Nowa Zelandia uzyskała samodzielność w sprawach wewnętrznych i stworzyła własny rząd funkcjonujący w ramach brytyjskiej kolonii. W 1947 roku Nowa Zelandia stała się niezależnym państwem. Obecnie stosunki z Wielką Brytanią opierają się na zasadach dobrowolnej współpracy.
W XX wieku Nowa Zelandia przeszła przez wiele zmian politycznych i społecznych, w tym reformy systemu gospodarczego, przemiany kulturowe i walki o prawa obywatelskie. W ostatnich dziesięcioleciach Nowa Zelandia osiągnęła wysoki poziom rozwoju i dobrobytu, stając się jednym z najbardziej demokratycznych, wolnych i równych państw na świecie.
Języki w Nowej Zelandii
Język urzędowy Nowej Zelandii to język angielski, który jest dominującym językiem używanym w komunikacji publicznej, biznesie i edukacji.
Drugim oficjalnym językiem jest język Maorysów, który ma duże znaczenie kulturowe i historyczne dla kraju. Maorysi stanowią około 15% populacji Nowej Zelandii i w ostatnich latach odnotowano wzrost zainteresowania ich kulturą, tradycjami i językiem.
Poza językami urzędowymi na co dzień używane są liczne języki imigranckich społeczności etnicznych, w tym chiński, hindi, koreański, polski, niemiecki i wiele innych. Jednakże większość ludzi nadal mówi przede wszystkim po angielsku, a w szkołach nauczane są głównie języki angielski i Maorysów.
Nowozelandzka odmiana języka angielskiego
Odmiana języka angielskiego w Nowej Zelandii, zwana potocznie kiwi English, różni się nieco od odmian brytyjskiej i amerykańskiej, ale jednocześnie ma wiele cech wspólnych z nimi.
W Nowej Zelandii podobnie jak w innych krajach anglojęzycznych istnieje wiele regionalnych różnic w wymowie, słownictwie i gramatyce. Na przykład w niektórych regionach Nowej Zelandii, takich jak Southland, występuje charakterystyczny akcent, w którym spółgłoski są wymawiane bardzo wyraźnie, a samogłoski są skrócone i zniekształcone.
Jednocześnie wiele elementów języka angielskiego w Nowej Zelandii jest zbliżonych do brytyjskiego angielskiego, ponieważ Nowa Zelandia była kolonią brytyjską przez wiele lat. Przykłady to np. użycie słów takich jak biscuit (w miejsce cookie używanego w Ameryce Północnej) czy flat (w miejsce apartment).
Ogólnie rzecz biorąc, język angielski w Nowej Zelandii jest łatwy do zrozumienia dla osób mówiących innymi odmianami angielskiego, ale ma swoje unikalne cechy, które różnią go od innych odmian.
Charakterystyczne nowozelandzkie zwroty po angielsku
Tak samo jak każda inna odmiana języka angielskiego, także nowozelandzki dialekt obfituje w charakterystyczne dla siebie zwroty, których znaczenie może okazać się zagadkowe dla osób jeszcze z nim nieobeznanych. Oto kilka takich przykładów:
- Kia ora – ‘witaj’ lub ‘cześć’, jest to powitanie w języku Maorysów, ale powszechnie używane przez ludzi wszystkich pochodzeń.
- Sweet as – ‘super’ lub ‘w porządku’, popularny zwrot, który oznacza, że wszystko jest w porządku lub że coś jest świetne.
- Chur – ‘dobra robota’ lub ‘dzięki’, potoczne podziękowanie lub pochwała.
- Jandals – ‘klapki’, skrót od ‘Japanese sandals’
- Tiki tour – ‘przejażdżka z powrotem’, oznacza to jazdę w celu obejrzenia okolicy lub wypad na wycieczkę, która kończy się powrotem do miejscu, gdzie się zaczęła.
- Bach – ‘dom letniskowy’. Bach to popularny w Nowej Zelandii rodzaj domku letniskowego nad jeziorem lub na wybrzeżu.
- Puku – ‘brzuch’, słowo z języka Maorysów, które rozpowszechniło się pośród pozostałych mieszkańców wyspy.
- Chilly bin – ‘lodówka turystyczna’
- Choice – ‘dobrze’, ‘super’ lub ‘fajnie’, popularny zwrot, który oznacza, że coś jest w porządku lub że coś jest świetne.
- Munted – ‘zniszczony’ lub ‘uszkodzony’, słowo używane do opisu czegoś, co jest w złym stanie, zniszczone lub uszkodzone.
- Togs – ‘kąpielówki’ lub ‘strój kąpielowy’
- Knackered – ‘zmęczony’ lub ‘wyczerpany’
- Tramping – ‘wędrówka’ lub ‘turystyka piesza’
- Box of birds – ‘dobrze’ lub ‘wspaniale’, popularny zwrot, który oznacza, że wszystko idzie dobrze lub że coś jest wspaniałe.
- Pissed – ‘pijany’ lub ‘w stanie nietrzeźwości’
- Wop-wops – ‘zapadła wieś’ lub ‘odległa okolica’, potoczne określenie na miejsca, które są daleko od większych miast lub centrum cywilizacji.
Te zwroty i słowa stanowią tylko niewielką część bogatego słownictwa Nowej Zelandii, ale pokazują, jak język angielski zmienił się i rozwijał się na tej wyspie w ciągu ostatnich kilku dziesięcioleci.
Język Maori
Język Maorysów jest ważny w kontekście Nowej Zelandii i mniejszości maoryskiej. Używają go oni nie tylko jako języka kulturowego i ceremonialnego, ale też do codziennej komunikacji. Jako drugi język oficjalny w kraju jest on też bardzo obecny w przestrzeni publicznej. Chociażby nazwy ulic są zapisywane zarówno po angielsku, jak i maorysku, a druga oficjalna nazwa kraju to Aotearoa, czyli Kraj Długiej Białej Chmury w języku Maori.
Język Maorysów jest złożonym językiem z różnymi dialektami, a jego wymowa i gramatyka są zupełnie inne niż w języku angielskim. W języku Maorysów używa się skomplikowanego systemu przedrostków i przyrostków, który pozwala na tworzenie wielu różnych słów i wyrazów.
Liczba osób mówiących płynnie językiem Maorysów znacznie spadła w ostatnich dziesięcioleciach ze względu na proces kolonizacji i wprowadzenie języka angielskiego jako języka dominującego. Według spisu ludności z 2018 roku około 4% ludności (czyli około 180 000 osób) deklaruje, że mówi w domu językiem Maorysów.
Jednakże w ostatnich latach można zaobserwować rosnące zainteresowanie językiem Maorysów i jego ożywienie. Rząd wprowadził szereg programów i inicjatyw mających na celu ochronę i promocję języka Maorysów, a liczne szkoły i uniwersytety oferują kursy z tego języka. Wiele osób pochodzenia maoryskiego stara się również o przywrócenie języka w swoich rodzinach i społecznościach.
Co zobaczyć w Nowej Zelandii? atrakcje turystyczne
Nowa Zelandia oferuje wiele atrakcji turystycznych, a oto kilka z najważniejszych:
- Milford Sound – fiord na południowym zachodzie Wyspy Południowej, jedno z najpiękniejszych miejsc w Nowej Zelandii. Można tam podziwiać wodospady, lodowce, góry i dzikie zwierzęta.
- Wielka Pętla Południowa – popularna trasa turystyczna na Wyspie Południowej, która obejmuje wiele atrakcji, takich jak góry, jeziora, wodospady i parki narodowe.
- Wai-O-Tapu – geotermalny park wulkaniczny, znajdujący się w pobliżu Rotorua na Wyspie Północnej. Jest to miejsce, gdzie można zobaczyć wiele gejzerów, gorących źródeł i kolorowych jezior.
- Franz Josef Glacier – lodowiec na Wyspie Południowej, który jest jednym z najbardziej dostępnych lodowców na świecie. Można tam zrobić wycieczkę helikopterem lub pieszą, aby podziwiać piękno krajobrazu.
- Abel Tasman National Park – park narodowy na północnym krańcu Wyspy Południowej, który oferuje piękne plaże, turkusowe wody i dziką przyrodę.
- Waiheke Island – wyspa u wybrzeży Auckland na Wyspie Północnej, która słynie z winnic, plaż i pięknych krajobrazów.
- Queenstown – miasto w Alpach Południowych, które jest popularnym ośrodkiem turystycznym dla miłośników sportów takich jak narciarstwo, snowboarding, bungee jumping i skoki spadochronowe.
- Waitomo Caves – system jaskiń i podziemnych rzek na Wyspie Północnej, gdzie można podziwiać nowozelandzkie świetliki okupujące sklepienia jaskiń.
- Mount Cook – najwyższy szczyt kraju, znajdujący się w Parku Narodowym Aoraki/Mount Cook na Wyspie Południowej.
- Te Papa Tongarewa – muzeum narodowe w Wellington, które prezentuje historię, kulturę i przyrodę Nowej Zelandii.
Podróżowanie po kraju – przydatne informacje dla odwiedzających
Jeśli planujesz podróż na nowozelandzkie wyspy, zapoznaj się z poniższymi informacjami. Jest to kilka najważniejszych kwestii, o których warto wiedzieć przed wyjazdem.
Ogólne wymagania wjazdowe
Wjazd na terytorium Nowej Zelandii jest możliwy po przedstawieniu ważnego paszportu i odpowiedniej wizy (np. wystawionej w celach turystycznych). Przyjeżdżający mogą też zostać poproszeni o okazanie biletu powrotnego oraz o udokumentowanie posiadania wystarczających na pobyt w kraju środków finansowych (karta płatnicza najczęściej jest wystarczająca).
Czas lokalny
Nowa Zelandia leży w trzech strefach czasowych, na większości terytorium obowiązuje latem czas UTC+12:00 i UTC+13:00 zimą. Na wyspie Chatham czas jest dodatkowo przesunięty o kolejne 45 minut względem reszty kraju (UTC+12:45), a w terytoriach stowarzyszonych obowiązuje wyłącznie czas UTC+13:00, bez czasu letniego.
Waluta i kwestie finansowe
Oficjalną walutą jest dolar nowozelandzki (NZD), przy czym trzeba pamiętać, że to odrębna waluta od dolarów amerykańskich czy australijskich.
Wymiany waluty można dokonać na lotniskach, jednak wiąże się to z niekorzystnym kursem i prowizjami. Banki zazwyczaj oferują lepsze warunki.
Płatności kartami są akceptowane w znacznej większości placówek, ale dostęp do bankomatów może być utrudniony poza większymi miastami.
Ubezpieczenie
Obcokrajowców nie obejmuje prawo do bezpłatnej opieki zdrowotnej, honorowane są natomiast polisy oferowane przez międzynarodowe towarzystwa ubezpieczeniowe.
Kwestie zdrowotne i szczepienia
Jako kraj wysoko rozwinięty Nowa Zelandia oferuje opiekę medyczną na wysokim poziomie.
W zależności od kraju pochodzenia i historii podróży odwiedzającego wymagane mogą być szczepienia przeciwko różnym chorobom, takim jak żółta febra, polio, odrę, śwince, różyczce, dur brzuszny, błonica czy tężec.
Transport publiczny
Najlepszym sposobem na dostanie się na wyspy jest transport lotniczy. Połączenia morskie są mocno ograniczone; statki kursują tylko pomiędzy pobliskimi wyspami i Australią.
Transport publiczny w Nowej Zelandii jest stosunkowo dobrze rozwinięty w każdym większym mieście, takim jak Auckland, Wellington czy Christchurch. W miastach tych działa system autobusów, tramwajów lub trolejbusów, a w Auckland także pociągów i metra. W mniejszych miastach dostęp do środków transportu publicznego jest bardziej ograniczony.
Warto również wziąć pod uwagę połączenia lotnicze, zwłaszcza między miastami na Północnej i Południowej Wyspie, ponieważ odległości między nimi są duże.
Prawo jazdy
Aby wynająć samochód, należy mieć ważne prawo jazdy wydane w kraju, w którym się mieszka, oraz międzynarodowe prawo jazdy lub tłumaczenie prawa jazdy na język angielski (po które warto zgłosić się do naszego biura). W Nowej Zelandii obowiązuje ruch lewostronny, co może stanowić wyzwanie dla kierowców z krajów, w których obowiązuje ruch prawostronny. Natomiast, inaczej niż w USA czy Wielkiej Brytanii, limity prędkości wyrażane są w kilometrach, nie milach.
Polska ambasada i konsulat w Nowej Zelandii
Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Wellington znajduje się pod poniższym adresem:
Level 9, City Chambers
142-144 Featherston Street
Wellington 6011
Telefon: +64 44 99 78 44
Fax: +64 44 99 78 46
Strona www: https://wellington.msz.gov.pl/pl/
E-mail: wellington.amb.sekretariat@msz.gov.pl
Nowa Zelandia ze Skriviankiem
Znajomość języka angielskiego to niezastąpiony atut podczas podróży, ale też ważna umiejętność na rynku pracy. Ponadto pozwala nawiązać relacje, zarówno prywatne, jak i biznesowe, z ludźmi z całego świata. A co jeśli nadal sprawia on trudności? Czas podjąć naukę na stacjonarnym lub zdalnym kursie językowym oferowanym przez firmę Skrivianek. Oferujemy również usługi tłumaczeniowe w szerokiej gamie konfiguracji językowych. Zapraszamy!
