Zagraniczne filmy są udostępniane szerszej publiczności w Polsce w jednej z wersji: z napisami, dubbingiem lub lektorem. Ze względu na wysokie koszty dubbingu i tradycje kinematograficzne w naszym kraju wytwórnie często decydują się na zatrudnienie lektorów.
Lektorzy filmowi są wykorzystywani do lokalizacji filmów przede wszystkim w Polsce i krajach Europy Wschodniej: w Ukrainie, Białorusi i Rosji. Na zachodzie najczęściej pozostaje się przy napisach lub inwestycji w droższy, ale bardzo angażujący, dubbing.
SPIS TREŚCI
Rola lektora w filmach
Lektor, choć zazwyczaj pozostaje niewidoczny dla widza, jest nieodłącznym elementem przemysłu filmowego. Dzięki swojej pracy umożliwia dostęp do treści filmowych osobom, które nie znają oryginalnego języka produkcji.
Lektorzy pozwalają na obejrzenie filmu w obcym języku bez potrzeby czytania napisów. Dla części osób konieczność skupienia się na obrazie i tekście jest męcząca, a dla niektórych wręcz niemożliwa.
Lektor pozwala usłyszeć widzowi oryginalne głosy (w tym intonację bohaterów) i efekty dźwiękowe, jednocześnie umożliwiając zrozumienie dialogów. Dla osób uczących się nowego języka słuchanie filmu z lektorem może pomóc w nauce wymowy i słownictwa, a także osłuchaniu się z jego brzmieniem.
Praca lektora jest tańsza i mniej czasochłonna niż pełny dubbing. Nie wymaga angażowania dużej liczby aktorów ani skomplikowanych procesów synchronizacji mowy z obrazem. W ten sposób produkcje filmowe szybciej docierają do lokalnej publiczności.
Umiejętności lektora filmowego
Narzędziem lektora filmowego jest jego głos, który musi brzmieć przyjemnie. Liczy się nie tylko barwa, ale również odpowiedni akcent i brak problemów z wymową. Lektor powinien mówić wyraźnie, tak aby każde słowo było zrozumiałe dla odbiorcy. Szczególnie ważne są właściwy oddech i dykcja.
Aby zostać polskim lektorem, nie trzeba mieć wykształcenia kierunkowego. Można jednak zauważyć, że najlepsi profesjonaliści to najczęściej absolwenci szkół aktorskich, aktorzy teatralni i spikerzy programów radiowych.
Lektor musi być w stanie synchronizować tempo narracji z obrazem na ekranie, aby stworzyć płynne i zintegrowane doświadczenie dla widza. Kontrolując ton, tempo wypowiedzi i głośność, potrafi sprawić, że jego głos rozpływa się w obrazie, umożliwiając immersję w filmie. Ponadto u lektorów ceni się znajomość sprzętu studyjnego, skupienie oraz dokładność.
Jak zostać lektorem filmowym?
Aby zostać lektorem, trzeba znaleźć pracę w studiach filmowych. Warto zacząć od przesłania swojego nagrania do internetowego banku głosów. Można tam dodać swoje realizacje tekstów i poczekać na odzew ze strony zainteresowanych wytwórni. Często to jednak za mało, dlatego młodych ludzi zachęca się do udziału w przesłuchaniach i aktywnego szukania zleceń. Zakończone z sukcesem pierwsze współprace pomagają stać się rozpoznawalnym w branży.
Niektórzy lektorzy rozpowszechnili swój głos, pracując w reklamach telewizyjnych czy audycjach radiowych. Mając portfolio złożone z kilku nagrań, można również rozpocząć nawiązywanie kontaktów na LinkedInie. Najbardziej znani lektorzy nie mają zazwyczaj problemów ze znalezieniem zatrudnienia.
Przed rozpoczęciem poszukiwania pierwszych zleceń warto zainwestować w warsztaty z emisji głosu i aktorstwa, aby nauczyć się poprawnie artykułować słowa. Najważniejsze jest opanowanie prawidłowej dykcji, interpretacji wypowiedzi, modulacji barwy i tempa głosu.
Lektor a dubbing
Zarówno lektor, jak i dubbing, umożliwiają polskim widzom zrozumienie dialogów w zagranicznych filmach. Metody te jednak różnią się nieco od siebie.
Zaletą lektora jest niższa cena i krótszy czas potrzebny do produkcji polskiej wersji językowej filmu. Ten sposób nie wymaga angażowania wielu aktorów i synchronizacji głosu z ruchem ust. Ponadto dodaje on autentyczności filmom, pozwalając na zachowanie oryginalnych głosów.
Niestety, lektor może utrudniać zrozumienie niektórym widzom, zwłaszcza w momentach, gdy mówi jednocześnie z aktorami. Są osoby, którym obecność obcego głosu zakłóca pełne wczucie się w film.
Dubbing zastępuje oryginalną ścieżkę dźwiękową filmu polskim tłumaczeniem, wykonywanym przez aktorów. Każda postać ma głos jednego aktora. Sposób ten często uważa się za łatwiejszy do zrozumienia dla widzów, ze względu na brak jednoczesnego dźwięku w dwóch językach. Jest on jednak zdecydowanie droższy i bardziej czasochłonny.
Wybór między lektorem a dubbingiem zależy od wielu czynników, w tym od preferencji widzów, rodzaju filmu i budżetu produkcji.
Lektor filmowy w Polsce – historia
Po wojnie zagraniczne filmy były dostępne w polskich kinach z dubbingiem lub z napisami. Wówczas w Polsce działały tylko dwa studia filmowe. Nie były one zbyt duże – zatrudniały zaledwie kilkadziesiąt osób. Ze względu na wysokie koszty i długi czas opracowania dubbingu podjęto decyzję, że zdecydowana większość filmów będzie realizowana w wersji lektorskiej.
Napisy nie sprawdzały się zbyt dobrze na małych ekranach telewizorów. Dlatego też w latach 80. przyjęto lektora za podstawową formę tłumaczenia zagranicznych filmów na język polski. W przypadku produkcji dla dzieci standardem pozostał dubbing.
W 2010 roku powstało Stowarzyszenie Lektorów Rzeczypospolitej Polskiej. Jego prezesem jest Paweł Bukrewicz, znany między innymi z serii dla dzieci Był sobie kosmos czy bajek Scooby Doo.
Najpopularniejsi polscy lektorzy
Głosów najpopularniejszych polskich lektorów nie trzeba nikomu przedstawić. Krystyna Czubówna rozpoczęła swoją karierę w słuchowiskach radiowych, ale stała się sławna dzięki roli lektora w serii filmów przyrodniczych pt. Zwierzęta świata. Jej charakterystyczna barwa głosu i intonacja sprawiają, że łatwo rozpoznać jej rolę, jeszcze zanim usłyszymy „czytała Krystyna Czubówna”. Brała udział w wielu reklamach, filmach dokumentalnych, audycjach i programach rozrywkowych. Pracy na planie filmów fabularnych podjęła się dwukrotnie.
Filmami fabularnymi w znakomity sposób zajmował się Tomasz Knapik. Jego charakterystyczny głos można usłyszeć w serialu Świat według Bundych i filmach Powrót do przyszłości. Rada doświadczonego profesjonalisty dla adeptów zawodu to, że lektor nie może powiedzieć „kocham cię, kocham, stój, bo strzelam, musi to trochę zabarwić”. Według mistrza osoba pracująca głosem nie powinna mówić w drewniany sposób, musi wczuć się w rolę.
Inne znane głosy to Andrzej Matul, Jacek Brzostyński czy Maciej Gudowski. Jednym z największych osiągnięć, jakim mogą pochwalić się polscy lektorzy, jest Mistrz Mowy Polskiej. Ten zaszczytny tytuł przysługuje osobom, które nienagannie posługują się mową ojczystą. W historii dostali go nie tylko lektorzy, ale również m.in. aktorzy, dziennikarze i profesorowie.
Lektor filmowy za granicą
W krajach byłego Związku Radzieckiego popularna jest technika, w której występują co najmniej dwie osoby czytające dialogi. Są to zazwyczaj kobieta i mężczyzna. Niekiedy zatrudnia się aż czterech aktorów: kobieta, mężczyzna, chłopiec i dziewczynka. Ta metoda pozwala lepiej zrozumieć, który bohater ma głos w danym momencie.
W Rosji do zagranicznych produkcji filmowych często zatrudnia się wielu lektorów, którzy nadają głos każdej postaci. W tle nadal usłyszeć można oryginalne wypowiedzi, dlatego nie jest to pełny dubbing. Z podobną metodą można spotkać się w niemieckich programach popularnonaukowych (np. Pogromcy mitów).
Lektorzy filmowi są słyszalni przede wszystkim na Białorusi, w Bułgarii, Gruzji, Litwie, Łotwie, Mongolii i Rosji.
Lektor filmowy – alternatywne ścieżki kariery
Obecnie lektor filmowy ma wiele możliwości kariery, nie musi grać w filmach. Może brać udział w reklamach, programach telewizyjnych, grach komputerowych, a nawet nagrywaniu audiobooków. Wydawnictwa często zatrudniają lektorów, którzy pięknie przeczytają książkę, udostępniając ją większej publiczności.
Umiejętności i doświadczenie lektora sprawiają, że może on również pracować jako trener mowy, ucząc innych poprawnej wymowy i dykcji.
W naszym biurze tłumaczeń zajmujemy się również tworzeniem wersji lektorskiej do zagranicznych filmów, nie tylko po polsku, ale również w innych językach. Mogą to być zarówno długometrażowe produkcje, jak i krótkie wideo reklamowe. Ponad 30 lat doświadczenia na rynku i współpraca z native speakerami z całego świata sprawiają, że możesz być spokojny o jakość naszej pracy.
Dlaczego warto zostać lektorem filmowym?
Wymagania stawiane lektorom filmowym są wysokie – od doskonałej dykcji, przez zdolności interpretacyjne, po umiejętności techniczne. Nagroda za wykonany trud jest jednak ogromna. Lektorzy przyczyniają się do rozwoju sztuki filmowej, przekraczając bariery językowe i umożliwiając dostęp do poszczególnych tytułów szerszej publiczności.
Choć lektorzy pozostają niejako na tylnym planie, stanowią niezastąpioną częścią przemysłu filmowego. Ich głos towarzyszy pokoleniom podczas emocjonujących seansów filmowych.
