Interpunkcja polska nierzadko przysparza kłopotów nawet rodzimym użytkownikom języka. Znaki interpunkcyjne mają jednak określone i ważne funkcje, a ich zadaniem jest ułatwienie nam odczytywania i interpretacji tekstów.
We współczesnej polszczyźnie wyróżniamy dziesięć znaków interpunkcyjnych. Z tego artykułu dowiecie się, co to za znaki i jakie spełniają funkcje. Poznacie także rodzaje polskich znaków przestankowych i ich przeznaczenie. Jeżeli macie ochotę na dawkę wiedzy o polszczyźnie, serdecznie zapraszamy do dalszej lektury!
SPIS TREŚCI
Przejrzystość tekstu pisanego
Podczas tworzenia tekstu pisanego ważne jest zwracanie uwagi na jego przejrzystość. W celu jej zapewnienia często stosujemy np. czynniki graficzne. Zaliczają się do nich między innymi odpowiedni podział akapitów, wprowadzanie wcięć w tekście, poszerzanie odstępów, czyli zwiększona interlinia itd. Większa przejrzystość i podkreślanie znaczących miejsc w tekście uzyskiwane są również za pomocą kursywy. Warto jednak pamiętać, że poza tymi czynnikami ogromne – jeśli nie największe – znaczenie mają znaki interpunkcyjne.
Znaki interpunkcyjne – funkcja komunikatywna
Funkcja komunikatywna jest jedną z najważniejszych niezależnie od tego, jakim językiem się posługujemy. Obowiązuje ona także w pisanej odmianie języka, gdzie zrozumiałość tekstu odgrywa niezwykle ważną rolę. Dlatego też podstawowy cel interpunkcji to po prostu ułatwienie komunikacji.
Na przykład przecinek gwarantuje nam maksymalną przejrzystość tekstu.
Przyjrzyjcie się poniższym zdaniom:
- Ciocia Magda i Ania idą dziś do kina.
- Ciocia, Magda i Ania idą dziś do kina.
Zależnie od tego, czy zastosujemy przecinek, czy nie, znaczenie zdania będzie inne. W pierwszym przykładzie Ania idzie do kina z ciocią Magdą, a w drugim wybierają się tam trzy osoby – ciocia, Magda oraz Ania. Jak możecie zauważyć, znaki interpunkcyjne mają za zadanie zapewnienie tekstowi jednoznaczności.
UWAGA:
W razie wątpliwości związanych z użyciem znaków interpunkcyjnych należy przede wszystkim uwzględnić zasadę zrozumiałości tekstu.
Komunikacja w pisanej odmianie języka
Druga funkcja znaków interpunkcyjnych ma związek z ułatwieniem komunikacji w pisanej odmianie języka. Znaki interpunkcyjne służą do wyrażania niektórych właściwości mowy, których w przeciwnym razie nie przekazalibyśmy w tekście pisanym. Przykładowo kropka to sygnał, że zakończyło się dane zdanie, z kolei wykrzyknik jest przeważnie znakiem emocji.
Znaki interpunkcyjne – funkcja trzecia
Trzecia funkcja znaków interpunkcyjnych polega na tym, że umożliwiają one wygłoszenie tekstu oraz jego poprawne zrozumienie. Znak interpunkcyjny pokazuje nam, jak właściwie interpretować daną partię tekstu.
Wyobraźcie sobie, że musicie przeczytać przed grupą ludzi tekst, w którym nie ma żadnych przecinków ani nawet kropek. Z pewnością byłoby to niełatwe zadanie! Taka treść prawdopodobnie stałaby się trudna do zrozumienia lub całkiem niezrozumiała. Niewątpliwie pojawiłoby się w niej wiele dwuznaczności, które na co dzień znikają właśnie dlatego, że stosujemy znaki interpunkcyjne.
Rodzaje znaków interpunkcyjnych
Wiecie już, że wykrzyknik bardzo często jest znakiem emocji. Jakie jeszcze rodzaje znaków interpunkcyjnych możemy wyróżnić?
Wydziela się je, uwzględniając pełnione przez nie funkcje:
- Znaki emocji (wykrzyknik, pytajnik, myślnik, wielokropek) – pomagają wyrazić uczucia i emocje w tekście pisanym. Przykładowo wykrzyknik może sugerować uniesienie, a pytajnik bywa wiązany z niedowierzaniem.
- Znaki prozodyczne (myślnik, pytajnik, wielokropek) – wskazują na szczególną intonację, zawieszenie głosu lub przerwanie.
- Znaki opuszczenia (myślnik, wielokropek) – wskazują na to, że jakaś część wypowiedzenia została pominięta.
- Znaki oddzielające (kropka, przecinek, średnik) – oddzielają od siebie wypowiedzenia lub ich części.
- Znaki wyodrębniające (cudzysłów, dwukropek, nawiasy, przecinki, myślniki) – związane z wyodrębnianiem pewnych partii tekstu. Mogą służyć na przykład do wprowadzania do tekstu głównego cytatów lub wyjaśniania innej części zdania.
Znaki przestankowe w języku polskim
Jak już wiecie, w języku polskim stosuje się dziesięć różnych znaków interpunkcyjnych. W tej części artykułu opiszemy bardziej szczegółowo każdy z nich. Zapewne znacie większość, ale możliwe, że poznacie ich funkcje, których wcześniej nie kojarzyliście.
Kropka
Kropkę stosuje się przy kończeniu wypowiedzenia. Sygnalizuje ona, że całe zdanie lub równoważnik zdania dobiegły końca. Jest to chyba najprostszy w użyciu znak interpunkcyjny.
Przecinek
Przecinek oddziela od siebie poszczególne części w obrębie wypowiedzenia. Przeważnie to właśnie on sprawia użytkownikom języka polskiego najwięcej kłopotów. Z jego użyciem wiąże się wiele zasad. Szczegółowe reguły możecie poznać dzięki lekturze naszego artykułu o stawianiu przecinka w języku polskim.
Średnik
Na jego znaczenie wskazuje wygląd – jest on swego rodzaju połączeniem kropki i przecinka. Rozdziela od siebie części zdania, jeżeli przecinek będzie znakiem zbyt słabym, a kropka – zbyt mocnym. Można go więc umiejscowić pomiędzy przecinkiem a kropką.
Wykrzyknik (Znak wykrzyknienia)
Znak wykrzyknienia łączy się z wyrażaniem silnych emocji i stanów uczuciowych. Używa się go przy wykrzyknieniach, wołaniu, składaniu życzeń, czy w trybie rozkazującym.
Pytajnik (Znak zapytania)
Znak zapytania sygnalizuje pytanie lub przekazuje emocje, na przykład niedowierzanie mówiącego. W przypadku pytań retorycznych może też nabrać zabarwienia ironicznego.
Myślnik
Funkcje myślnika spełniają dwa znaki typograficzne półpauza („–”) oraz pauza („—”). Obecnie najczęściej stosuje się półpauzę. Oba te znaki często myli się z krótszym dywizem („-”), jednak stosowanie ich zamiennie jest błędem. Czasem w przypadku wtrąceń myślnik zastępuje przecinek. Poza tym używany jest w zapisie dialogów lub jako zastąpienie powtarzającego się czasownika.
Wielokropek
Wielokropek wskazuje na pominięte fragmenty w tekście lub przerwanie wypowiedzi. Może również wyrażać stan uczuciowy osoby mówiącej.
Dwukropek
Dwukropek zapowiada wprowadzanie nowej treści np. wyliczenia albo przytoczenia cudzej wypowiedzi.
Cudzysłów
Cudzysłów wprowadza w tekst cytat, a więc cudzą wypowiedź. Zdarza się też, że wskazuje na ironię w wypowiedzi.
Nawias
Nawiasy służą do wyodrębniania wypowiedzi pobocznej z tekstu głównego. Występują w różnych formach – nawiasów okrągłych, kwadratowych lub trójkątnych.
Interpunkcja polska – podsumowanie funkcji
Poznaliście już znaki interpunkcyjne w języku polskim oraz ich funkcje. Mogliście zobaczyć, że poprawnie zastosowana interpunkcja zapewni maksymalną przejrzystość tekstu, posłuży do ustalenia jego poprawnego odbioru i w dużym stopniu ułatwi nam obcowanie z językiem pisanym. Inaczej mówiąc, znaki przestankowe pomagają w komunikacji i przekazywaniu w tekście informacji, które w przeciwnym razie nie mogłyby zostać zakomunikowane.
Znaki interpunkcyjne często sprawiają trudność, ale mamy nadzieję, że dzięki temu artykułowi bardziej polubicie się z polską interpunkcją i zrozumiecie, jak bardzo ważne jest jej poprawne stosowanie.
Jeżeli potrzebujecie tłumaczenia np. z języka angielskiego lub włoskiego na język polski i chcecie mieć pewność, że w tekście nie pojawią się błędy interpunkcyjne, zachęcamy do skorzystania z naszej oferty.
