Tłumaczenia prawnicze to jeden z najtrudniejszych i jednocześnie najważniejszych segmentów w branży tłumaczeniowej. Zapotrzebowanie na nie rośnie wraz z globalizacją handlu, wzrostem liczby umów międzynarodowych oraz złożonością sporów prawnych prowadzonych ponad granicami. Kluczowe znaczenie ma tutaj precyzja, odpowiedzialność oraz doskonała znajomość zarówno języka docelowego, jak i systemu prawnego. Czym charakteryzują się zatem takie tłumaczenia, komu są potrzebne i na co zwracać uwagę, mając z nimi do czynienia?
Charakterystyka tłumaczeń prawniczych
Tłumaczenia prawnicze obejmują przekład dokumentów takich jak umowy, akty założycielskie spółek, dokumenty sądowe, notarialne, ekspertyzy prawne, a także ustawy, rozporządzenia i inne akty prawne. Cechują się wysokim poziomem specjalizacji i sformalizowania. Język prawniczy to fachowy rejestr o ścisłej terminologii i dużej precyzji. Terminologia jest zależna od kontekstu, a każde słowo ma znaczenie – nie ma tu miejsca na swobodne interpretacje znane z języka potocznego.
Język prawniczy cechuje skomplikowana składnia i ograniczona interpunkcja. Zdania są zazwyczaj długie, wielokrotnie złożone. Tłumacze powinni unikać zarówno nadinterpretacji (tzw. nadtłumaczenia), jak i niedotłumaczenia – każde pominięcie może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych.
Przykładem znaczenia precyzji językowej może być sprawa Rogers Communications i Bell Aliant z 2006 roku, znana jako „Million Dollar Comma”. Jeden przecinek zadecydował o tym, czy kontrahent może wypowiedzieć umowę po roku, czy dopiero po pięciu latach – stawką był milion dolarów kanadyjskich.
Tekst prawny czy prawniczy?
Rozróżnienie pomiędzy tekstami prawnymi a prawniczymi jest kluczowe:
- Teksty prawne to dokumenty tworzone przez organy ustawodawcze: konstytucja, ustawy, rozporządzenia.
- Teksty prawnicze to materiały pisane przez prawników: umowy, opinie, dokumenty sądowe i notarialne.
Każdy tekst związany z prawem, który nie jest aktem prawnym, klasyfikowany jest jako tekst prawniczy. To właśnie ten drugi typ dominuje w praktyce tłumaczy i wymaga największej uwagi.
Tłumaczenie uwierzytelnione – kiedy konieczne?
W określonych sytuacjach dokumenty prawnicze lub prawne wymagają tłumaczenia uwierzytelnionego (tłumaczenia przysięgłego). Organy wymiaru sprawiedliwości, prokuratura, policja oraz urzędy administracji publicznej mogą wymagać takich przekładów, gdyż tylko one mają moc prawną równorzędną z oryginałem.
Zdarzają się jednak sytuacje, w których wystarczy tłumaczenie zwykłe. Przykładowo, klient zamówił tłumaczenie przysięgłe… ulotki marketingowej o kiełbasie, wierząc, że tylko pieczątka zapewnia jakość. Tego typu sytuacje pokazują, jak ważne jest uświadamianie klientów w zakresie potrzeb tłumaczeniowych.
Tłumaczenia uwierzytelnione rozliczane są w jednostkach po 1125 znaków ze spacjami. Każda rozpoczęta strona liczona jest jako pełna. Dodatkowo tłumacz przysięgły musi przetłumaczyć i opisać wszystkie widoczne elementy dokumentu (pieczątki, podpisy, adnotacje), opatrzyć dokument pieczęcią, podpisać go i wpisać do repertorium. Wszystko to wpływa na wyższą cenę i czas realizacji.
Czy tłumacz tekstów prawnych musi być prawnikiem?
Nie. Prawo nie wymaga od tłumaczy tekstów prawnych lub przysięgłych posiadania wykształcenia prawniczego. Wystarczy tytuł magistra lub równorzędny. Jednak wiedza z zakresu prawa to ogromny atut. Idealnie, gdy tłumacz łączy kompetencje filologa i prawnika – choć w praktyce rzadko się to zdarza.
Większość tłumaczy prawnych to doświadczeni lingwiści, którzy specjalizują się w tej tematyce i pracują w ścisłej współpracy z prawnikami lub ekspertami branżowymi.
Żargon prawniczy: kiedy nawet język ojczysty sprawia problemy…
W miarę rozwoju globalnego handlu coraz częściej mamy do czynienia z międzynarodowymi sporami sądowymi. Zbieranie dowodów dotyczących podmiotu z zagranicy oznacza stałe zapotrzebowanie na tłumaczenia, które w tym przypadku są usługą skomplikowaną i dosyć kosztowną. Pozyskanie potrzebnych informacji może wymagać przejrzenia wielu tysięcy stron dokumentów różnego rodzaju w wielu językach. Jak czytamy w czerwcowym numerze magazynu „Multilingual”, koszt gromadzenia dowodów w postępowaniu sądowym „zaczyna być nieproporcjonalny w stosunku do uzyskiwanych korzyści”.
Faktem jest, że to bariery językowe są głównym czynnikiem uniemożliwiającym osobom fizycznym i prawnym obronę swoich praw na arenie międzynarodowej. Co za tym idzie, wówczas, gdy musimy wstąpić na drogę sądową i wiemy, że będzie wiązać się to z olbrzymim nakładem czasu i środków, pojawia się pokusa, aby skorzystać z pomocy znającego dwa języki pracownika, a nawet klienta związanego ze sprawą. Warto jednak pamiętać, że organy urzędowe krajów, z których pochodzą strony sporu, często odrzucają niepoprawnie przetłumaczone dokumenty.
Gromadząc dowody w obcych językach oraz realizując inne czynności związane z prowadzeniem sprawy, warto mieć na uwadze kilka wskazówek, które ułatwią cały proces:
- W pierwszej kolejności skorzystajmy z opcji tłumaczenia maszynowego w celu sporządzenia listy najważniejszych terminów i pojęć do przetłumaczenia, a następnie przejrzyjmy dokumenty w języku obcym pod kątem przygotowanej listy – w ten sposób wyodrębnimy fragmenty tekstu, które faktycznie dotyczą interesujących nas kwestii. Następnie przekażmy zidentyfikowane dokumenty lub ich fragmenty w ręce profesjonalnego dostawcy usług językowych, który zapewni wierny przekład potrzebnych treści.
- Od samego początku jasno określmy, które dokumenty mają zostać streszczone, a które wymagają pełnego tłumaczenia uwierzytelnionego przez wyspecjalizowanych tłumaczy przysięgłych. Nieocenioną wartość będzie miało tu także wsparcie ekspertów z danej dziedziny.
- Upewnijmy się, że wszystkie zainteresowane strony są świadome zakazu niszczenia dokumentacji w trakcie trwania sprawy. Określi nam to jasne zasady postępowania z dokumentami i jednocześnie zapewni ochronę danych przed modyfikacją lub utratą.
- Zorientujmy się, jakie rodzaje dokumentów można wykorzystywać w danym kraju. Na przykład w Stanach Zjednoczonych zasady dotyczące prywatności są znacznie mniej restrykcyjne niż w Europie. Możemy zatem zdziwić się, jak duże prawne ograniczenia w dostępie do informacji napotkamy choćby w Niemczech lub innych krajach europejskich.
- Idąc dalej, warto podkreślić, że uczestnictwo w globalnych programach zapewnienia zgodności oraz zapewnienie tłumaczenia wszystkich podstawowych dokumentów firmy na kilka języków to świetny sposób na zademonstrowanie, że mamy dobre intencje i działamy w sposób transparentny. Trafionym pomysłem jest także opracowanie długofalowych strategii pod kątem ewentualnych przyszłych potrzeb w zakresie obsługi językowo-prawnej.
Sprawy sądowe to jednak nie tylko teksty pisane, ale także ustne zeznania składane przed sądem. Proces składania zeznań do protokołu, służących jako dowód w sprawie, będzie zaś wymagać wsparcia ze strony wykwalifikowanych tłumaczy ustnych. W Skrivanku od ponad dwudziestu lat zbieramy doświadczenia w obsłudze prawniczych tłumaczeń ustnych i pisemnych na potrzeby międzynarodowych klientów. Jesteśmy gotowi pomóc Państwu bronić Państwa praw na całym świecie.
Podsumowanie
Tłumaczenia prawnicze wymagają najwyższej staranności, precyzji i zrozumienia kontekstu prawnego. Mogą decydować o losach spraw sądowych, umów handlowych czy dokumentów urzędowych. Wybór odpowiedniego tłumacza lub biura tłumaczeń to nie tylko kwestia jakości, ale i bezpieczeństwa prawnego. Dlatego warto zaufać specjalistom, którzy znają realia branży i potrafią skutecznie przekładać prawo z jednego języka na drugi.
Autor: Joanna Stryjek, tłumacz