Trudne słówko: tudzież kontra albo
Tym razem odejdziemy nieco od typowych paronimów, pozostaniemy jednak w kręgu słów sprawiających kłopoty. Przyjrzyjmy się zatem spójnikowi tudzież, który w ostatnich latach niezwykle zyskał na popularności, choć w słownikach klasyfikowany jest zwykle jako wyraz przestarzały. W najlepszym razie przy haśle „tudzież” znajdziemy informację, że jest to określenie książkowe – innymi słowy, niekoniecznie nadające się ono do użycia w języku mówionym. Jeśli spojrzymy na definicję, to okaże się, że tudzież to „spójnik łączący współrzędne części zdania i zdania współrzędne”, a jego synonimami są słowa „też”, „także”, „i”, „oraz”. Co ciekawe, jak wyjaśnia Jerzy Bralczyk, pierwotnie słowo to odnosiło się do miejsca i czasu i jako takie oznaczało: „w tym samym miejscu/czasie”, stąd też jego budowa: tu + -dzie (jak w gdzie) oraz partykuła wzmacniająca –ż.
Skoro zatem tudzież oznacza „oraz”, to nie może być jednocześnie synonimem słowa „albo” – i nigdy i w żadnym kontekście nie jest. Jeśli więc usłyszymy zdanie: „Na urodziny zaproszę kolegów z pracy tudzież znajomych z siłowni”, to oznaczać ono będzie nie wybór jednej z dwóch grup gości, ale imprezę ze sporą liczbą zaproszonych. Oczywistym błędem z kolei będzie każde stwierdzenie połączone przez tudzież, w którym mowa o dwóch wykluczających się opcjach. „Najbliższą sobotę spędzimy w gwarnym Berlinie tudzież włócząc się po bieszczadzkich szlakach”. Realizacja takiego planu w ciągu jednego dnia (zwiedzanie miasta w Niemczech i górskie wędrówki w południowo-wschodniej Polsce) bez sklonowania się nie będzie raczej możliwa.
W kontekście dzisiejszej pary warto również pamiętać o zasadach interpunkcji: przecinka nie stawiamy ani przed spójnikiem tudzież, ani przed spójnikiem albo. Na zakończenie, dla utrwalenia, poprawne zastosowanie spójnika tudzież w cytacie z klasyki literatury: „Faraon rządził państwem przy pomocy armii stałej i milicji czy policji tudzież mnóstwa urzędników, z których powoli utworzyła się arystokracja rodowa” (B. Prus, Faraon).
Poradnik języka polskiego część 2!
Zdobądź zbiorcze zestawienie słówek tygodnia wraz z objaśnieniem i poszerzaj swoją wiedzę z języka polskiego.
Wypełnij formularz, aby otrzymać link do poradnika na adres e-mail:
