Trudne słówko: elitaryzm kontra elityzm
Elita (od francuskiego élite – wybór, wybrańcy) to grupa osób cieszących się obiektywnie największym prestiżem, o najwyższych kwalifikacjach lub po prostu dzierżących władzę. To także każde grono aspirujące do takiego miana w poczuciu własnej wyższości, niezależnie od tego, czy istnieją ku temu realne podstawy – dowolna grupa w pewien sposób odgradzająca się od społeczności. W świecie napotkamy zatem np. elity polityczne, ekonomiczne, intelektualne – niezależnie od ich rzeczywistej wartości.
Warto jednak powiedzieć, że mianem elity określa się również najlepsze kadry w ramach grup zawodowych (elita architektów, elita tłumaczy). W takim przypadku elitarność wiązała się będzie nie tyle z chęcią odseparowania się od ogółu, ile z poziomem wiedzy, kompetencji i doświadczenia.
Przymiotnik „elitarny” oznacza jednak: „dostępny dla wybranej grupy osób”, „ekskluzywny” (w sensie: nieprzeznaczony dla ogółu) i może mieć konotacje negatywne.
Elitaryzm to postawa przyjmowana przez członków grupy uprzywilejowanej, aby odseparować się od wspólnoty, wszelkie próby zamknięcia się na otoczenie. To dość pejoratywne określenie ma jednak nieco inny sens w polityce, gdzie odnosi się do zarówno do zapotrzebowania na wysokiej jakości kadry polityczne, jak i faktyczny proces tworzenia tzw. elity rządzącej.
Należy nadmienić przy tym, że zasadniczo źródłem elitaryzmu jest pogląd, że pewne jednostki – dzięki swoim cechom osobistym (zarówno arbitralnym – niezależnym od wysiłku jednostki, jak np. pochodzenie, jak i związanym z samorozwojem, jak np. wykształcenie) są bardziej wartościowe, w związku z czym pewne przywileje zwyczajnie im się należą. Stoi to w oczywistej sprzeczności z demokratycznym egalitaryzmem – polityczno-społeczną koncepcją równości.
Elityzm z kolei to system sankcjonujący sytuację, w której członkowie grupy uznawanej za elitę otrzymują pewne przywileje kosztem wspólnoty („…ledwo demokracja i demokratyczność zwyciężyła, że tak powiem, doszczętnie, a już hydra nowego elityzmu podnosi głowę”). Zdarza się jednak, że słowo to używane jest jako synonim elitaryzmu.
Poradnik języka polskiego część 2!
Zdobądź zbiorcze zestawienie słówek tygodnia wraz z objaśnieniem i poszerzaj swoją wiedzę z języka polskiego.
Wypełnij formularz, aby otrzymać link do poradnika na adres e-mail:
