Trudne słówko: inedita kontra prohibita
Zwykle nasze pary składają się ze słów powszechnie znanych i często mylonych (paronimów), tym razem nieco poszerzymy horyzonty i sięgniemy po określenia, które niewątpliwie warto znać, ale które nie są częścią codziennego dyskursu. Inedita i prohibita to pochodzące z łaciny rzeczowniki w liczbie mnogiej, niewystępujące w liczbie pojedynczej w ogóle, oba odnoszące się w ogólnym sensie do utworów pisanych.
Inedita (z łac. ineditus – niewydany) to utwory, które nie zostały opublikowane za życia ich twórcy, takie, które pozostały w rękopisie – choć dzisiaj włączymy w to również zapewne dzieła nieopublikowane mające postać maszynową lub elektroniczną, kto bowiem tworzy jeszcze, pisząc ręcznie? „Tom zawiera także wczesne, ukończone inedita Nietzschego”.
Hasło „inedita” w słowniku wyrazów obcych odsyła nas jeszcze do innego, powiązanego określenia używanego w stosunku do utworów wydawanych pośmiertnie – francuskiego terminu oeuvre posthume – dotyczy ono jednak wyłącznie dzieł muzycznych wydanych po śmierci kompozytora (nie używa się go w odniesieniu do dzieł literackich, choć inedita bywają również publikowane pośmiertnie, często jako dzieła zebrane).
Termin prohibita (z łac. prohibitio – zakaz) używany jest z kolei przez bibliotekoznawców w stosunku do druków, których treść obyczajowa lub polityczna sprawia, że nie są one dostępne dla ogółu czytelników. Dostęp do prohibitów mają wyłącznie osoby posiadające do tego specjalne upoważnienie. „Zjazd przyjął jednogłośnie kilka odważnych wniosków: o zniesienie wszelkich form cenzury prewencyjnej, o zniesienie prohibitów w czytelniach i bibliotekach, o rozszerzenie kontaktów z polskimi pisarzami za granicą i o uchylenie ograniczeń w rozpowszechnianiu prasy emigracyjnej…”.
Z tego rodzaju ograniczeniem dostępności kojarzyć się nam będzie z pewnością tzw. Indeks ksiąg zakazanych (łac. Index librorum prohibitorum), czyli wykaz ksiąg niezgodnych z doktryną i objętych zakazem czytania, posiadania i rozpowszechniania, funkcjonujący w kościele rzymsko-katolickim od wieku XVI aż po rok… 1966 – ogółem wydano aż 16 edycji indeksu.
Poradnik języka polskiego!
Zdobądź zbiorcze zestawienie słówek tygodnia wraz z objaśnieniem i poszerzaj swoją wiedzę z języka polskiego.
Wypełnij formularz, aby otrzymać link do poradnika na adres e-mail:
