Macedonia – język

W jakich językach mówi się w Macedonii?

Urzędowym językiem Macedonii Północnej jest macedoński, którym mówi około 67% populacji kraju (za: worlddata.info). W niektórych regionach (np. gmina Tetowo, Brwenica czy Wrapcziszte) również albański ma status języka oficjalnego. Jego użytkownicy stanowią najliczniejszą mniejszość kraju. Inne języki obecne na terenie państwa to: turecki, romski, serbski, bośniacki i arumuński.

Język macedoński

Macedoński to jeden spośród języków słowiańskich. Wraz z językiem bułgarskim (z którym jest bardzo spokrewniony), serbskim, chorwackim i czarnogórskim przynależy do gałęzi południowosłowiańskiej. Liczba jego użytkowników rodzimych wynosi około 1,6 miliona. Zamieszkują oni głównie Macedonię Północną, Bułgarię i Albanię (za: worlddata.com).

Do tej pory wśród niektórych językoznawców (i polityków) toczy się spór dotyczący odrębności języka macedońskiego od bułgarskiego. Przeciwnicy takiego stanu rzeczy wskazują na podobieństwo obu języków, a także fakt, że język macedoński ustandaryzował się znacznie później. Przełom w skomplikowanych stosunkach bułgarsko-macedońskich przyniósł rok 2017. Spisano wówczas układ o dobrosąsiedztwie, który (co było sprawą historyczną) powstał jednocześnie po bułgarsku i macedońsku.

Dialekty języka macedońskiego

W języku macedońskim wyróżnia się aż 27 dialektów. Badania pozwoliły zgrupować je w 6 zespołów: dialekty północne, południowe, południowo-zachodnie, zachodnie, wschodnie i środkowe. Wśród nich można wyodrębnić m.in. gwarę ochrydzką, gwarę małorekańską, gwarę korczańską czy gwarę sołuńsko-wodeńską.

Historia języka macedońskiego

W średniowieczu na ziemiach obecnej Macedonii posługiwano się językiem staro-cerkiewno-słowiańskim, który został spopularyzowany przez misjonarzy Cyryla i Metodego. Współczesny język macedoński wyodrębnił się z języka bułgarskiego dopiero na przełomie XIX i XX wieku.

Literatura w języku macedońskim zaczęła rozwijać się odrębnie od bułgarskiej w latach 20. i 30. XX wieku. Na szczególną uwagę zasługują wybitni twórcy tamtego okresu, m.in. Koczo Racin, Wasil Iljoski i Anton Panow. Pełną niezależność macedońskiego od języków krajów ościennych przyniósł dopiero koniec II wojny światowej. To wydarzenie zostało uroczyście ogłoszone w 1944 roku przez Antyfaszystowską Radę Narodowego Wyzwolenia Jugosławii.

Macedoński alfabet

Macedoński alfabet (Македонска азбука, Makedonska azbuka) bazuje na cyrylicy, dostosowanej do wymowy języka macedońskiego. Zawiera 31 liter. Kilka z nich jest unikalnych; nie da się ich znaleźć w językach sąsiednich krajów. Są to „ѓ” (gje), „ќ” (kje) i „ѕ” (dze).

Alfabet macedoński zyskał swoją oficjalną wersję w 1945 roku. Nad jej stworzeniem pracowali najlepsi językoznawcy kraju. Bazowali oni na wcześniejszych pomysłach Vuka Karadžića i Krste Misirkova. Przed ustandaryzowaniem język macedoński zapisywano w różny sposób, używając w tym celu naprzemiennie cyrylicy rosyjskiej, bułgarskiej lub serbskiej.

Język albański

Drugim pod względem popularności językiem Macedonii Północnej jest albański. Aż 25% mieszkańców kraju należy do mniejszości albańskiej (za: Albanian Studies). Najwięcej jej przedstawicieli zamieszkuje północne gminy. W 2019 roku język został uznany za oficjalny w niektórych gminach.

Język turecki

Język turecki jest rozpowszechniony w liczącej sobie prawie 78 tysięcy diasporze. Dzieci do czwartej klasy podstawówki mają prawo wybrać go jako główny język edukacji. Później również jest to możliwe, jednak niewiele placówek w kraju oferuje tę opcję. Dlatego też znaczna część mniejszości tureckiej w Macedonii na co dzień używa również macedońskiego (za: Minority Rights Group International).

Język romski

Romowie zamieszkujący Macedonię Północną posługują się bałkańskim dialektem romskiego nazywanym arli. Język został uznany za oficjalny w niewielkiej gminie Szuto Orizari (Skopje), której większość mieszkańców stanowią Romowie (za: Austrian Academy of Sciences).

Podstawowe zwroty w języku macedońskim

Przygotowaliśmy dla Ciebie minirozmówki polsko-macedońskie, które pomogą Ci podczas podróży na Bałkany. Naucz się najpotrzebniejszych zwrotów i śmiało używaj ich w kontaktach z tubylcami! Z pewnością zrobi się im miło, że zadałeś sobie trud opanowania podstaw języka macedońskiego.

• Добро утро (dobro utro) – dzień dobry (rano)
• Добар ден (dobar den) – dzień dobry
• Добровечер (dobro weczer) – dobry wieczór
• Добра ноќ (dobra nojć) – dobranoc
• Здраво (zdrawo) – cześć (na powitanie)
• Чао (czao) – cześć (na pożegnanie)
• Како си? (Kako si?) – Jak się masz?
• Те молам (te molam) – proszę
• Ви благодарам (wi blagodaram) – dziękuję (oficjalnie)
• Фала (fala) – dziękuję (potocznie)
• Извини (izwini) – przepraszam
• Да (da) – tak
• Не (ne) – nie
• Од каде си? (Od kade si?) – Skąd pochodzisz?
• Јас сум од… (Jas sum od…) – Jestem z…
• Како се викаш? (Kako se wikasz?) – Jak się nazywasz?
• Јас се викам… (Jas se wikam…) – Nazywam się…
• Што ти е професија? (Szto ti e profesija?) – Kim jesteś z zawodu?
• Дали зборуваш англиски јазик? (Dali zboruwasz angliski jazik?) – Czy mówisz po angielsku?
• Колку имаш години? (Kolku imasz godini?) – Ile masz lat?

Lista zakupów w języku macedońskim

Z pewnością podczas pobytu w Macedonii nie raz zajrzysz do lokalnego sklepu. Może nawet zapragniesz przywieźć najciekawsze wiktuały do Polski. Aby ułatwić Ci to zadanie, przygotowaliśmy słowniczek z tłumaczeniem nazw najważniejszych produktów z języka macedońskiego na polski.

• Домат (domat) – pomidor
• Краставица (krastawica) – ogórek
• Пиперка (piperka) – papryka
• Марула (marula) – sałata
• Црн патлиџан (crn patlidżan) – bakłażan
• Тиквичка (tikwiczka) – cukinia
• Кромид (kromid) – cebula
• Јагода (jagoda) – truskawka
• Малина (malina) – malina
• Портокал (portokal) – pomarańcza
• Јаболко (jabolko) – jabłko
• Праска (praska) – brzoskwinia
• Лимон (limon) – cytryna
• Лубеница (lubenica) – arbuz
• Леб (leb) – chleb
• Путер (puter) – masło
• Mасло (maslo) – olej
• Cирењ (sirenje) – ser
• Mед (med) – miód
• Jајца (jajca) – jajka
• Tестенини (testenini) – makaron
• Oриз (oriz) – ryż