Bałkany, a zwłaszcza Bułgaria, to jeden z ulubionych celów wakacyjnych podróży Polaków. Ciepłe morze, piaszczyste plaże, syta kuchnia, wciąż przyjazne ceny i bliska nam kultura powodują, że robiąc city-break w Sofii czy odwiedzając Złote Piaski, czujemy się niemal jak w domu.
Język bułgarski, choć na pierwszy rzut oka przypomina inne języki słowiańskie, różni się od nich znacznie gramatyką. Poznaj Bułgarię od tej innej, lingwistycznej strony. To dobry wstęp do udanych wakacji nad Morzem Czarnym.
SPIS TREŚCI
Kilka słów o Bułgarii
Bułgaria to kraj o długiej historii sięgającej jeszcze czasów starożytnych, gdy przez jej terytorium przewijały się liczne kultury: tracka, rzymska i bizantyjska. W IX wieku kraj stał się kolebką słowiańskiego chrześcijaństwa za sprawą świętych misjonarzy Cyryla i Metodego. Od 1396 do 1878 roku, przez ponad 500 lat, państwo było częścią Imperium Osmańskiego. Ogłoszenie niepodległości nie stało się końcem problemów, którym musieli stawić czoła Bułgarzy, ale początkiem ścierania się wpływów rosyjskich i niemieckich na tym obszarze. W II wojnie światowej kraj opowiedział się przeciw aliantom, po stronie Państw Osi.
Dzisiejsza Bułgaria to kraj o zróżnicowanej demografii. Około 85% populacji stanowią Bułgarzy, z licznymi mniejszościami narodowymi: turecką, romską, rosyjską, grecką, albańską i macedońską (za: bulgariastreet.pl). Dominującą religią jest prawosławie. Wieloma wyznawcami może poszczycić się również islam.
W jakim języku mówi się w Bułgarii?
Urzędowym językiem Bułgarii jest bułgarski, należący do grupy języków południowosłowiańskich. Inne języki używane przez mniejszości narodowe i etniczne to macedoński (przez niektórych uważany za dialekt bułgarskiego), turecki, romski i albański.
Ogromną zaletą współpracy z biurem Skrivanek jest dostęp do doświadczonych tłumaczy najpopularniejszych języków słowiańskich. Tłumacz bułgarskiego, macedońskiego, słoweńskiego i chorwackiego wesprze Cię w międzynarodowym projekcie, dzięki czemu oszczędzisz czas i fundusze.
Język bułgarski
Językiem bułgarskim w Bułgarii posługuje się około 7 milionów osób (za: tilti.co.uk). To jedyny język urzędowy kraju. Poza jego granicami używany jest również przez osoby pochodzenia bułgarskiego w Grecji, Serbii, Macedonii Północnej, Mołdawii, Rumunii, Kanadzie, USA, Turcji i Ukrainie.
Historia języka bułgarskiego
Historia bułgarskiego dzieli się na 3 etapy: starobułgarski (IX-XI w.), średniobułgarski (XII-XVI w.) i współczesny bułgarski (od XVI w. do dziś). Lingwiści wskazują na wciąż obecne w nim pojedyncze słowa pochodzące z języka Protobułgarów (VII-X w.), m.in. бъбрек („nerka”), куче („pies”) czy кумир („bożek”).
Największe zmiany, które wpłynęły na obecną formę języka bułgarskiego, odbyły się między XII a XIV wiekiem. Dotyczyły one przede wszystkim zaniku deklinacji i bezokolicznika, wprowadzenia konstrukcji przyimkowych oraz pojawienia się rodzajnika. Na przestrzeni lat duży wpływ na język wywarły grecki i turecki.
Fonetyka języka bułgarskiego
W przeciwieństwie do polskiego akcent w języku bułgarskim jest swobodny. Może padać na dowolną sylabę, w zależności od wyrazu. Niektóre słowa różnią się znaczeniem tylko ze względu na sylaby akcentowane. Przykładowo wyraz кoлá oznacza wóz, a кóлa – arkusz papieru.
Gramatyka w języku bułgarskim
We współczesnym języku bułgarskim wyróżnia się 3 rodzaje rzeczowników: męski, żeński i nijaki. Występują one w liczbie pojedynczej i liczbie mnogiej. W użyciu jest rodzajnik określony, który dołącza się do końcówek rzeczowników. Czasowniki są używane w czasach względnych i bezwzględnych (czynność trwająca w danej chwili lub do momentu mówienia). Jest ich aż dziewięć.
Czy język bułgarski jest podobny do rosyjskiego?
Choć zarówno bułgarski, jak i rosyjski należą do języków słowiańskich, nie są wzajemnie zrozumiałe. Przyjrzyjmy się podobieństwom i różnicom między nimi:
- Alfabet: Zarówno bułgarski, jak i rosyjski używają cyrylicy, jednak niektóre litery różnią się od siebie. Są to m.in. bułgarskie Ъ ъ („a”) i Ь ь („y”).
- Gramatyka: W bułgarskim w zasadzie nie ma przypadków gramatycznych, podczas gdy rosyjski ma ich aż sześć. Wykorzystuje on za to tzw. przedrostki wskazujące, których brak w języku rosyjskim.
- Struktura zdania: Zarówno w języku bułgarskim, jak i rosyjskim dominuje struktura SVO (podmiot–orzeczenie–dopełnienie).
- Słownictwo: Wiele wyrazów w języku bułgarskim i rosyjskim ma wspólny słowiański korzeń, co sprawia, że niektóre słowa są bardzo podobne lub wręcz identyczne. Jednak, w miarę jak języki ewoluowały, ich słownictwo różniło się coraz bardziej.
Ze względu na pochodzenie i przynależność do grupy języków południowosłowiańskich bułgarski w większym stopniu przypomina serbski, chorwacki, słoweński i macedoński.
Polsko-bułgarscy fałszywi przyjaciele
Choć język bułgarski i polski wykazują pewne podobieństwa, nie daj się zwieść pozorom. Szczególnie zdradzieccy mogą być tzw. fałszywi przyjaciele – słowa, które mają zupełnie odmienne znaczenie. Oto kilka przykładów: polska „góra” to bułgarski las, „bułka” oznacza pannę młodą, „cyna” – ołów, a „stół” – krzesło.
Zwróć również uwagę na język niewerbalny, który w tym wypadku wcale nie stanowi przyjaciela obcokrajowców. Potrząsanie głową z boku na bok w Polsce oznacza zaprzeczenie, a w Bułgarii wręcz przeciwnie – potwierdzenie.
Mini rozmówki polsko-bułgarskie
Przygotuj się właściwie do podróży, poznając kilkanaście najważniejszych zwrotów. Nigdy nie wiadomo, kiedy przydadzą Ci się one najbardziej, dlatego postaraj się je zapamiętać przed wyjazdem:
- Здравей (Zdravej) – Cześć
- Добро утро (Dobro utro) – Dzień dobry (rano)
- Добър ден (Dobăr den) – Dzień dobry (w ciągu dnia)
- Добър вечер (Dobăr večer) – Dobry wieczór
- Лека нощ (Leka nošt) – Dobranoc
- Благодаря (Blagodarja) – Dziękuję
- Моля (Molja) – Proszę
- Извинете (Izvinete) – Przepraszam
- Говорите ли английски? (Govorite li anglijski?) – Czy mówisz po angielsku?
- Говорите ли полски? (Govorite li polski?) – Czy mówisz po polsku?
- Как си? (Kak si?) – Co tam? / Jak się masz?
- Как се казваш? (Kak se kazvaš?) – Jak się nazywasz?
- На колко години си? (Na kolko godini si?) – Ile masz lat?
- Откъде си? (Otkăde si?) – Skąd jesteś?
- Аз съм от Полша (Az săm ot Polša) – Jestem z Polski
- Къде е тоалетната? (Kăde e toaletnata?) – Gdzie jest toaleta?
- Колко струва? (Kolko struva?) – Ile to kosztuje?
- Мога ли да получа сметката? (Moga li da poluča smetkata?) – Czy mogę prosić o rachunek?
- Наздраве! (Nazdrave!) – Na zdrowie! (jako toast)
- Имам нужда от помощ (Imam nuzda ot pomošt) – Potrzebuję pomocy
Miesiąc to za mało, aby nauczyć się języka bułgarskiego, ale wystarczająco, aby poczuć się pewniej w języku angielskim. Jeśli chcesz przełamać barierę i dogadać się swobodnie w podróży, sprawdź nasze kursy językowe.
Język turecki w Bułgarii
Szacuje się, że językiem tureckim w Bułgarii mówi około 700 tysięcy osób, co stanowi 9% mieszkańców kraju (za: tilti.co.uk). Turecka mniejszość to największa mniejszość etniczna w Bułgarii. Większość jej członków stanowią potomkowie ludności, która przybyła wraz z osmańskimi podbojami na te tereny na przełomie XIV i XV wieku. Istnieje system dwujęzycznych szkół, gdzie język turecki jest nauczany obok języka bułgarskiego.
Język romski w Bułgarii
Romowie to druga mniejszość etniczna pod względem liczebności populacji. Stanowią ją potomkowie nomadów, którzy przybyli z Indii przez cieśninę Dardanele i Bosfor pod koniec XIII wieku lub po zdobyciu Bałkanów przez Imperium Osmańskie na przełomie XIV i XV wieku. Obecnie w Bułgarii językiem romskim posługuje się 69 tysięcy osób (za: tilti.co.uk).
Inne języki w Bułgarii
Inne języki na terenie Bułgarii to rosyjski, ormiański, rumuński i grecki. Wiele osób, zwłaszcza młodych, uczy się angielskiego. Szacuje się, że biegle posługuje się nim około 1,74 miliona osób (za: tilti.co.uk). Popularnym językiem obcym jest również język niemiecki.
Oferujesz swoim pracownikom kursy językowe i chciałbyś sprawdzić, czy odnoszą one pożądany skutek? Nie oceniaj umiejętności na podstawie opinii uczestników – skorzystaj z Focus Audit Tool, narzędzia, które opracuje dokładny raport z egzaminu. W ofercie jest dostępnych ponad 30 języków, w tym m.in. bułgarski i turecki.
Co robić w Bułgarii?
Oto nasza subiektywna lista najciekawszych atrakcji w Bułgarii:
- Sofijska Katedra Aleksandra Newskiego to jedna z największych katedr prawosławnych na świecie i symbol stolicy kraju. Została wzniesiona na cześć rosyjskich żołnierzy, którzy walczyli o wyzwolenie Bułgarii spod władzy osmańskiej.
- Płowdiw, czyli druga co do wielkości metropolia Bułgarii, to jedno z najstarszych miast w Europie. Zobaczysz tam zabytki z różnych epok, w tym rzymskiej i bizantyjskiej.
- Rylski Monastyr to największy i najważniejszy klasztor bułgarski, położony w górach Riły, 120 km na południe od Sofii. Odwiedź tę budowlę, aby podziwiać średniowieczne freski i ikony.
- Warna to obowiązkowy punkt podróży dla miłośników wypoczynku. Ciepłe Morze Czarne, liczne plaże, parki i atrakcje turystyczne, w tym oceanarium i delfinarium, czekają na podróżników solo i rodziny z dziećmi.
- Wielkie Meczet w Szumen, zbudowany w 1744 roku oferuje możliwość przyjrzenia się osmańskiej architekturze i podejrzenia wpływów tureckich na lokalną kulturę.
- Park Narodowy Pirynu, położony w górach, umożliwia obserwację wielu zagrożonych gatunków, m.in. niedźwiedzia brunatnego. Jeśli pragniesz zobaczyć Wichren, drugi co do wysokości szczyt Bułgarii, udaj się tam koniecznie.
- Rylskie jeziora to siedem jezior polodowcowych na wysokości 2100-2500 m n.p.m. o nazwach pobudzających wyobraźnię: Łza, Oko, Nerka, Bliźniak, Botaniczne, Rybne i Dolne. Ich uroda warta jest długiej wędrówki, ale jeśli nie przepadasz za chodzeniem lub masz do dyspozycji mniej czasu, skorzystaj z kolejki.
Jesteś już niemal gotowy do drogi. Wyposażyliśmy Cię w cały arsenał ciekawostek na temat języków używanych w Bułgarii, poznałeś najważniejsze zwroty i miejsca warte odwiedzenia. Czas pakować walizkę i w drogę! Na Bałkany łatwo dotrzesz samolotem do Warny, Burgas lub Sofii. Możesz również udać się tam samochodem, wybierając podróż w rytmie slow. Широк път! (Szirok pat; Szerokiej drogi!)
