¡Buenos días!
Ale to przeleciało – dopiero omawialiśmy wskazówki podróżne, tymczasem już za rogiem listopad, grudzień, a potem zaczniemy nowy rok.
Zawsze początek roku wiąże się z pewnymi zmianami, ale tym razem są takie, które dotyczą nas wszystkich i warto się o nich zawczasu dowiedzieć. O co chodzi? O reformę języka polskiego, która została ogłoszona w 2024 roku, a wejdzie w życie właśnie 1 stycznia 2026 roku.
A więc jakie zmiany nas czekają?
1. Nazwy mieszkańców miast i ich dzielnic, osiedli i wsi będziemy pisali wielką literą (np. Warszawianin, Nowohucianin).
2. Wielką literą będziemy zapisywać nazwy nie tylko firm i marek wyrobów przemysłowych, ale też pojedynczych wyrobów tych marek (np. Przyjechał beżowym Fiatem).
3. Zapis przymiotników utworzonych od nazw osobowych zakończonych na -owski (np. szekspirowski) zostaje ujednolicony do małej litery (dotychczas przymiotniki odpowiadające na pytanie „czyj?” były zapisywane wielką literą, a odpowiadające na pytanie „jaki?” – małą). W przypadku przymiotników tworzonych od imion (rzadziej nazwisk) zakończonych na -owy, -in(-yn), -ów i mających charakter archaiczny dopuszczalna jest pisownia wielką literą (np. Mietkowy zeszyt).
4. Wielkiej litery będziemy używać w nazwach własnych:
- w przypadku nazw geograficznych i miejscowych oraz nazw komet pojawi się ona we wszystkich członach – np. Kometa Halleya, Morze Marmara;
- w przypadku nazw obiektów przestrzeni publicznej zapiszemy nią stojący na początku wyraz aleja, brama, bulwar, osiedle, plac, park, kopiec, kościół, klasztor, pałac, willa, zamek, most, molo, pomnik, cmentarz (np. Park Bednarskiego, Cmentarz Podgórski); wyjątek: ulicę wciąż zapiszemy małą literą;
- we wszystkich członach (oprócz przyimków i spójników) wielowyrazowych nazw lokali usługowych i gastronomicznych (np. Teatr Wielki, Pizzeria Napoli);
- we wszystkich członach (oprócz przyimków i spójników) nazw orderów, medali, odznaczeń, nagród i tytułów honorowych, np. Nagroda Nobla, Nagroda World Press Photo, Mistrz Mowy Polskiej.
5. Cząstki -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście ze spójnikami zapiszemy rozdzielnie, np. Zastanawiam się, czy by nie polecieć do Meksyku.
6. Nie- z imiesłowami odmiennymi zawsze będziemy pisać łącznie, bez względu na ich interpretację znaczeniową (od ostatniej zmiany w zasadach, która nastąpiła w 1997 roku, w przypadku imiesłowów o znaczeniu czasownikowym możliwa była pisownia zarówno łącznie, jak i rozdzielnie, np. osoba niemieszkająca / nie mieszkająca w Polsce – teraz tylko ta pierwsza wersja będzie poprawna).
7. W zestawieniu dwóch słów z członem pół- ten człon będziemy pisali łącznie ze słowem, które poprzedza – np. dotychczas było: pół żartem, pół serio, a teraz będzie: półżartem, półserio. Jeśli w takim połączeniu pojawią się nazwy własne, będzie obowiązywał zapis z dywizem, np. pół-Polak, pół-Amerykanin.
8. W parach wyrazów równorzędnych, podobnie lub identycznie brzmiących, występujących zwykle razem dopuszczono trzy wersje pisowni: z łącznikiem (tuż-tuż; trzask-prask), z przecinkiem (tuż, tuż; trzask, prask) i rozdzielnie (tuż tuż, trzask prask).
9. Dopuszczono rozdzielną pisownię cząstek takich jak super-, ekstra-, eko-, wege- mini-, maksi, midi-, mega-, makro-, które mogą występować również jako samodzielne wyrazy, np. superpomysł lub super pomysł (bo: pomysł super).
10. Ujednolicono pisownię cząstek niby-, quasi- z wyrazami zapisywanymi małą literą, np. nibyromantycznie, nibytorebka, quasiopiekun, przy zachowaniu pisowni z łącznikiem przed wyrazami zapisywanymi wielką literą, np. niby-Polak, quasi-Anglia.
11. Nie- z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi bez względu na kategorię stopnia zapiszemy razem, np. niemiły, niemilszy, nienajmilszy.
Wszystkie nowe zasady mają ułatwić życie; w przypadku niektórych pewnie w ogóle zaskoczeniem może być, że dana pisownia już wcześniej nie była poprawna. Jednocześnie niektóre ze zmian – zwłaszcza te dotyczące wielkich i małych liter – mogą wymagać od nas większego wczytania się w kontekst, aby wiedzieć na pewno, o co chodzi – np. gdy zobaczymy wyraz „Meksykanka”, nie będziemy od razu wiedzieli, czy autor ma na myśli mieszkankę kraju, czy miasta, a jeżeli powiemy, że Bill Gates kupił Forda, to możemy mieć wątpliwości, czy dotyczy to firmy, czy pojedynczego egzemplarza.
Jakie są Twoje odczucia dotyczące reformy językowej? Jest dla Ciebie zaskoczeniem? Daj mi znać, chętnie poznam Twoją opinię!
O zi plăcută!
Agata
