Na Wigilię czekamy już od połowy października, kiedy w sklepach pojawiają się pierwsze ozdoby i specjały świąteczne. Jest to dzień, który kojarzy nam się z radosnym czasem spędzonym z rodziną i wspaniałą ucztą.
Dla wielu Wigilia jest początkiem odpoczynku, po nerwowym okresie przygotowań do obchodów Bożego Narodzenia. 24 grudnia zazwyczaj wykonujemy już tylko niezbędne czynności związane z uroczystą kolacją. Czy mieszkańcy innych krajów tak samo traktują ten dzień?
SPIS TREŚCI
Wieczór wigilijny w Polsce
Świętowanie Wigilii w Polsce rozpoczyna się późnym popołudniem, już po nastaniu zmroku. Poprzedzone jest ono długimi godzinami, a nawet dniami przygotowań. Tradycyjnie do uroczystej kolacji zasiada się wraz z pojawieniem się na niebie pierwszej gwiazdki, symbolicznie nawiązującej do komety, która zwiastowała narodzenie Jezusa. W religijnych domach przed jedzeniem odmawia się modlitwę i czyta się fragment Ewangelii według Świętego Łukasza o przybyciu Marii i Józefa do Betlejem oraz narodzinach Jezusa. Następnie każdy bierze opłatek i dzieli się nim z bliskimi, składając im życzenia. Po spróbowaniu dwunastu potraw i nasyceniu się śpiewa się kolędy. W domach, w których mieszkają muzycy, często organizuje się małą próbkę umiejętności gry na instrumentach. Taki akompaniament gwarantuje niezwykłą atmosferę spotkania.
Momentem, na który najbardziej czekają wszystkie dzieci (a często również dorośli), jest otwieranie prezentów. Zazwyczaj leżą one już pod choinką, przyniesione przez Gwiazdora, Aniołka, Świętego Mikołaja, Gwiazdkę lub Dzieciątko Jezus (zależnie od regionu) i są stamtąd wyciągane przez najmłodszych członków rodziny, a następnie dostarczane do adresatów. Podarki odpakowuje się od razu. Wieczorem wierni idą na pasterkę, czyli specjalną mszę świętą odbywającą się o północy lub w późnych godzinach wieczornych.
Zwyczaje wigilijne
Zgodnie ze zwyczajem przy wigilijnym stole zawsze stawia się jedno dodatkowe nakrycie. Jest ono przeznaczone dla zbłąkanego wędrowca, który mógłby zapukać do drzwi i poprosić o schronienie, lub dla dusz zmarłych członków rodziny.
Wigilijny stół powinien być nakryty białym obrusem, a pod nim należy umieścić sianko, symbolizujące stajenkę, w której Jezus przyszedł na świat. Podaje się dwanaście dań; wszystkie muszą zostać skosztowane przez każdego uczestnika wieczerzy. Ma to zapewnić obfitość w nowym roku.
Jeszcze kilka wieków temu wierzono, że w Wigilię możemy ujrzeć dusze tych, którzy zmarli w danym roku. Aby tego doświadczyć, trzeba było wyjść do sieni i zerknąć do wnętrza przez dziurkę od klucza. Umożliwiało to podejrzenie biesiadników, wśród których dało się zauważyć istoty z zaświatów.
Wigilia to czas pokoju i jedności. Surowo zabrania się wszelkich kłótni i waśni rodzinnych. Źle widziane są również rozmowy o polityce, pieniądzach lub na inne tematy mogące wywołać wzburzenie. Dawniej wierzono, że choroba lub skaleczenie się w ten dzień zwiastuje kłopoty zdrowotne w nadchodzącym roku. Szczęście z kolei miał przynieść młody chłopiec, który pojawił się jako pierwszy gość.
Wigilia to według zwyczaju również magiczny czas, kiedy dokładnie o północy zwierzęta zaczynają mówić ludzkim głosem. Ten dawny przesąd w niektórych domach przetrwał aż do dziś wśród dzieci. Wiele z nich tego dnia zrobi wszystko, co w ich mocy, aby nie zasnąć zbyt wcześnie i posłuchać tego, co ma im do powiedzenia ukochany pupil.
Wieczerza wigilijna
Wieczerza wigilijna, zgodnie z tradycją, to postny posiłek. Zamiast mięsa na stole królują ryby, grzyby, kapusta i pszenne wypieki. Potrawy różnią się między sobą zależnie od regionu. Ważne jednak, aby były przygotowane z produktów pochodzących z pola, lasu, ogrodu, sadu i wody. Dawniej wierzono również, że użycie składników, które trudno policzyć, takich jak: maku, grochu czy kaszy, zapewni domowi dostatek.
Do typowych potraw serwowanych w dzień Wigilii zaliczają się: barszcz z uszkami lub zupa grzybowa, ryby (najczęściej karp smażony oraz w galarecie), pierogi z kapustą i grzybami, kasza z suszonymi grzybami, fasola z suszonymi śliwkami, kapusta z grochem. Na deser tradycyjnie podaje się słodkości sporządzone z orzechów, maku i miodu: kluski z makiem (czasem z dodatkiem cukru i miodu), zupę migdałową, makowiec, makiełki, kutię i pierniczki.
Dawniej wierzono, że kolejność podania potraw i czynności wykonywane podczas wieczerzy wigilijnej mają kluczowe znaczenie dla zapewnienia pomyślności domowi. Kładąc na stół kapustę, chwytano się za głowy, aby dobrze rosła w kolejnym roku. Przy jedzeniu zupy grzybowej należało krzyknąć „Hoop! Hoop!” – miało to chronić przed zgubieniem się w lesie. Z kolei podczas serwowania kaszy jaglanej dobrze widziane było mierzwienie włosów domownikom. Działanie to zapobiegało wyjadaniu zboża przez wróble. Ucztujący nie odchodzili od wigilijnego stołu, nim wszyscy nie zjedli, gdyż mogło to zwiastować rychłą śmierć jednego z bliskich. Potrawy również musiały na nim pozostać do następnego dnia, aby dusze zmarłych mogły się pożywić.
Potrawy regionalne na stole wigilijnym
Na Śląsku najbardziej tradycyjnymi potrawami są kapuśnica z grzybami, kluski z ziemniaków lub jęczmienia i kapusta z grzybami. Na deser podaje się moczkę (rozgotowany piernik podawany w kompocie) i drożdżową babę z bakaliami.
W potrawach podawanych na Podlasiu możemy dopatrywać się wschodnich wpływów. Serwuje się tam barszcz z grzybami i smażoną rybę. Po napełnieniu żołądków konkretnym jedzeniem możemy się spodziewać słodkości: kutii i kisielu z mąki owsianej.
Wigilia na Pomorzu i Kaszubach z pewnością przypadnie do gustu każdemu wielbicielowi ryb. Na stole wigilijnym nie może tam zabraknąć wędzonych węgorzy, śledzi po kaszubsku i duszonych z jabłkami. O popularność w tamtejszych domach walczy z barszczem zupa rybna.
Na Podhalu podczas kolacji wigilijnej możemy się spodziewać dużej ilości sera i ziemniaków. Do popularnych dań zaliczają się postna kwaśnica (zupa z kiszonej kapusty), bukty (kopytka), moskole (pieczone placki z ziemniaków) i gołąbki faszerowane ziemniakami i bryndzą.
Wigilia w innych językach
Wigilię Bożego Narodzenia celebruje się nie tylko w Polsce, ale również w wielu krajach o chrześcijańskiej tradycji. Nie wszędzie jest ona tak samo popularna, często obchodzi się ją mniej wystawnie niż pierwszy dzień świąt. Chciałbyś poznać zagraniczne zwyczaje związane z tą uroczystością? Zobacz najpierw, jak nazywa się 24 grudnia w obcych językach!
- Angielski: Christmas Eve
- Niemiecki: Heiliger Abend
- Niderlandzki: Kerstavond
- Hiszpański: Nochebuena
- Rumuński: Ajunul Crăciunului
- Portugalski: Véspera de Natal
- Fiński: Jouluaatto
- Czeski: Štědrý den
- Szwedzki: Julafton
- Turecki: Noel arifesi
- Tagalski: Noche Buena
- Wietnamski: Đêm vọng Lễ Giáng Sinh
Wigilia Bożego Narodzenia na świecie
Nie sposób opowiedzieć o wszystkich wigilijnych tradycjach w jednym artykule. Spróbujemy jednak przybliżyć Wam najciekawsze zwyczaje pochodzące z różnych krajów świata.
Czechy
W Czechach 24 grudnia jest dniem wolnym od pracy. Tradycyjnie w tym kraju aż do wigilijnej kolacji utrzymuje się post. Dawniej wierzono, że dzielnym, którzy wytrwają do wieczora, ukaże się złota świnka, będąca symbolem szczęścia. Na świątecznym stole znajdziemy m.in. rybą zupę lub kapuśniak, karpia, sałatkę ziemniaczaną i nadzianą orzechami chałkę (cz. vánočka), która w smaku przypomina naszego makowca. W niektórych domach istnieje zwyczaj wróżenia w ten dzień: rodziny leją wosk, aby poznać przyszłość, przesądni wkładają łuskę karpia do portfela na szczęście, a młode panny rzucają butem przez ramię. Jeśli upadnie on przodem w stronę drzwi, już wkrótce zmienią swój stan cywilny.
Filipiny
Filipiny to głęboko religijny kraj, dlatego też najważniejszym elementem obchodów jest tam wieczorna msza święta Misa de Gallo (hiszp. msza kogucia) stanowiąca zwieńczenie nowenny mszy świętych (z tagalskiego Simbang Gabi). Do świętowania i uroczystej kolacji rodziny przystępują po powrocie z kościoła, często dopiero około północy. Na stole pojawiają się m.in. lechón (pieczone prosię), pancit (tradycyjne wyspiarskie danie z makaronem), słodkie spaghetti i smażony kurczak. Nie może zabraknąć również słodkości: úbe halayá (purée ze słodkich ziemniaków), bibingka (ryżowe ciasteczka) i membrilyo (deser z pigwy).
Wielka Brytania
W Wielkiej Brytanii Wigilia nie jest dniem wolnym od pracy. Szkoły są jednak zamknięte, a wielu ludzi kończy swoje obowiązki nieco wcześniej. Zdobyty czas wykorzystują na ostatnie przygotowania świąteczne, takie jak szykowanie bożonarodzeniowej uczty, dekoracja domu czy robienie ostatnich zakupów prezentowych. 24 grudnia w sklepach doświadczymy prawdziwych tłumów ludzi, dlatego jeśli mieszkamy w tym kraju, lepiej zaopatrzmy się w potrzebne rzeczy już wcześniej!
Włochy
We Włoszech wigilia Bożego Narodzenia to czas spożywania ryb. Tradycyjna kolacja powinna się składać z co najmniej siedmiu dań rybnych. W menu najczęściej znajdują się: dorsz, węgorz, sardynki, sardele oraz owoce morza, takie jak: ośmiornica, krewetki, kalmary, homar czy małże. Zwyczaj ten nosi nazwę Festa dei sette pesci („święto siedmiu ryb”).
Chiny
Boże Narodzenie nie jest świętem powszechnie obchodzonym w Chinach. Jednak pod wpływem kultury masowej niektóre zwyczaje europejskie w ostatnich latach stały się tam popularne. Wigilia to czas zakupów i obdarowywania się nawzajem… jabłkami. Dlaczego wybiera się tak oryginalny prezent? Nazwa tego owocu w języku mandaryńskim (苹果, pingguo) brzmi nieco podobnie do zwrotu ping’an ye (平安夜) oznaczającego „cichą noc”.
Wigilia w innych krajach
W Australii wigilia Bożego Narodzenia wypada w środku lata. Wielu ludzi spędza ją na plaży lub w galerii handlowej – na robieniu ostatnich zakupów przed świętami.
Na Islandii 24 grudnia przyjaciele i rodzina obdarowują się nawzajem książkami i spędzają wieczór, czytając je. Zwyczaj ten nosi nazwę Jólabókaflóðið i rozpoczął się podczas II wojny światowej.
Wigilia w Hiszpanii jest świętem rodzinnym. Na stole królują indyk oraz owoce morza. Po uroczystej wieczerzy wierni udają się na pasterkę, nazywaną tam Misa de Gallo.
Tradycyjna uczta wigilijna we Francji składa się z trzynastu różnych deserów symbolizujących dwunastu apostołów i Jezusa. W ich skład wchodzą takie składniki jak: figi, orzechy laskowe i włoskie, migdały, jabłka, rodzynki czy mandarynki.
W Stanach Zjednoczonych 24 grudnia dzieci zostawiają w prezencie dla Świętego Mikołaja ciasteczka i mleko. Następnie kładą się spać, z niecierpliwością oczekując poranka. Bardziej ciekawskie maluchy walczą ze snem, próbując podejrzeć staruszka wchodzącego przez komin.
Chcesz poznać więcej zwyczajów popularnych w krajach angielsko– lub hiszpańskojęzycznych? Zapisz się na jeden z kursów naszej szkoły językowej.
Ciekawostki o Wigilii
Wigilię w Kościele prawosławnym i grekokatolickim obchodzi się w inny dzień niż u nas – 6 stycznia. Sytuacja ta spowodowana jest różnicami pomiędzy kalendarzem gregoriańskim i juliańskim. W obrządku ormiańskim zaś święto to wypada 5 stycznia.
W Polsce również zdarzało się, że data Wigilii była przesuwana. Gdy 24 grudnia wypadał w niedzielę, świętowano w sobotę, ponieważ w dzień święty nie powinno się pościć. Celebracja Bożego Narodzenia trwała wtedy nieco dłużej.
Polskie słowo „wigilia” pochodzi od łacińskiego vigilia, oznaczającego „czuwanie”. Pisane wielką literą oznacza 24 grudnia, a małą – wieczerzę wigilijną oraz dzień poprzedzający jakieś święto.
Uważa się, że mak i miód, będące składnikami wielu wigilijnych deserów, miały znaczenie symboliczne. Te czarne nasiona, znane ze swoich właściwości usypiających, mogły być poczęstunkiem dla przybywających na ziemię dusz zmarłych. Pszczeli produkt zaś, zgodnie z wierzeniami ludowymi, miał być dla nich darem ofiarnym.
Istnieje przesąd, że pocałunek pod jemiołą zapewni nam miłość drugiej osoby na długie lata. Roślina ta powieszona nad drzwiami miała również ochronić dom przed złymi duchami.
Spożywanie karpia podczas Wigilii jest stosunkowo młodym zwyczajem. Pojawił się on dopiero po II wojnie światowej za sprawą ówczesnego ministra przemysłu i handlu Hilarego Minca, który postanowił spopularyzować ten gatunek ryby ze względu na jego niską cenę i łatwą hodowlę.
Wigilia – czas relaksu?
Niestety nie dla wszystkich Wigilia jest spokojnym dniem. Niektórzy walczą z czasem, aby barszcz, pierogi i makowiec mogły się znaleźć na stole nakrytym białym obrusem. Ci najbardziej zapominalscy stoją jeszcze w gigantycznych kolejkach, robiąc ostatnie zakupy. Wiemy, jak bardzo stresujący może być okres przedświąteczny. Dlatego też, jeśli masz ważne dokumenty do przetłumaczenia na język obcy i musisz z tym zdążyć do końca roku, nie odkładaj tego na ostatnią chwilę! Wystarczy, że wypełnisz formularz dostępny na naszej stronie, a sami się z Tobą skontaktujemy.
