Trudne słówko: pasjonat kontra sensat
Pasja nie powinna nam się teoretycznie mylić z sensacją, jednak tam, gdzie w grę wchodzą emocje, łatwo o zamieszanie. Źródłem pomyłek może być fakt, że oba dzisiejsze słowa z biegiem czasu nabrały znaczeń odmiennych od ich pierwotnych definicji, są tzw. neosemantyzmami.
Pasjonatem więc określano pierwotnie osobę skłonną do gniewu – popadania w (szewską) pasję, taką, którą łatwo zirytować, wybuchową („…on jest pasjonat, impetyk, narkoman, jego lęk jest w pewnym sensie skumulowany i czeka tylko na odpowiedni moment – wtedy Witkiewicz strzeli sobie w łeb i będzie po wszystkim…”). Obecnie słowo pasjonat spotykamy z kolei najczęściej w tych kontekstach, w których kiedyś używaliśmy standardowo słowa miłośnik, czyli na określenie osoby mającej coś więcej niż hobby – pasję.
Pasjonat będzie to zatem ktoś wykazujący absolutny entuzjazm i wielkie zamiłowanie do czegoś, ale także posiadający olbrzymią wiedzę na dany temat („Typowy klient to pasjonat sztuki, o dochodach przekraczających średnią krajową”; „…dał się poznać jako pasjonat modelarstwa lotniczego i autentyczny popularyzator tego rodzaju pozaszkolnego wysiłku dzieci i młodzieży…”).
Określenie to spotkamy również w złożeniach z innymi rzeczownikami: pedagog-pasjonat (absolutnie oddany pracy z młodzieżą), maratończyk-pasjonat (wielbiciel biegania na długie dystanse), czy zbieracz-pasjonat (niezmordowany kolekcjoner).
Z drugiej strony mamy sensata – tu bardzo trudno sobie wyobrazić, że dawniej mianem sensata (od łac. sensatus – obdarzony rozumem) określano osobę… nadmiernie poważną oraz przemądrzałą – starającą się przekonać otoczenie o swojej rzekomej uczoności. Przykłady takiego użycia znajdziemy w literaturze: „Kiedy wstecz patrzę, czy wiesz, czego najbardziej żałuję? Oto tego, żem przez czas tak długi śmiał się tak mało, żem tak długotrwale był sensatem!”
Dziś jednak rzeczownik sensat zyskał znaczenie przeciwstawne. Używając go, nie mamy już na myśli powagi i braku uczuć, ale wręcz nadmierną emocjonalność i gwałtowność reakcji – sensat jest pasjonatem sensacji i wszędzie się jej doszukuje („Sensaci, histerycy, konfabulatorzy, paranoiczne umysły są wszędzie”).
