Boże Ciało, a właściwie Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa, to święto w Kościele katolickim mające na celu uczczenie obecności Jezusa Chrystusa w Najświętszym Sakramencie.
Kiedy obchodzimy Boże Ciało? Jakie tradycje są związane z tym świętem w Polsce i na świecie? Co wiemy o jego historii? Tego wszystkiego dowiesz się z naszego artykułu!
SPIS TREŚCI
Boże Ciało – historia święta
Początki Bożego Ciała miały miejsce w średniowieczu, a dokładnie w nurcie pobożności eucharystycznej, który ujawnił się w XI i XII wieku podczas sporów dotyczących obecności Chrystusa w sakramentach. Niektórzy, tak jak filozof i teolog Berengar z Tours, głosili, że w chlebie i winie spożywanym podczas Eucharystii jest ona jedynie symboliczna. Jego teorie zostały obalone przez Sobór Laterański IV.
Pod koniec XII wieku wprowadzono nowy element do mszy świętej: podniesienie Hostii i pokazanie jej wiernym. Powinni oni wówczas uklęknąć, aby oddać jej należną cześć. Popularny stał się pogląd, że samo adorowanie Najświętszego Sakramentu może mieć takie same skutki jak przyjmowanie komunii świętej.
Jednym z powodów ustanowienia Bożego Ciała były widzenia św. Julianny z Cornillon. Ta będąca przeoryszą klasztoru augustianek w Liège zakonnica odznaczała się szczególną nabożnością. W swoich objawieniach, których doznawała podczas adoracji, widziała świetlistą tarczę skażoną ciemną plamą. Interpretowała je jako obraz Kościoła pozbawiony święta poświęconego Najświętszemu Sakramentowi.
W 1246 roku biskup Liège Robert z Thourotte wydał zarządzenie Inter alia miro ustanawiające specjalną uroczystość w tej diecezji. Następnie obchody zostały rozszerzone na całą prowincję, a później, bullą Transiturus de hoc mundo ogłoszoną przez Urbana IV, na świat. W dokumencie tym zalecano też przyjmowanie komunii świętej również poza okresem wielkanocnym.
Za koniecznością ustanowienia Bożego Ciała przemawiały również cuda eucharystyczne, takie jak ten, który miał miejsce w Bolsenie w 1263 roku. W kościele św. Krystyny podczas mszy świętej konsekrowana Hostia przemieniła się w ciało, z którego wypływała prawdziwa krew. Wzmianki o tym wydarzeniu pochodzą z czasów dużo późniejszych: lat 1375-1380. Obecnie jego prawdziwość jest podważana.
W 1317 roku nowe święto zostało wprowadzone do kalendarza Kościoła katolickiego na całym świecie. Stało się to za sprawą papieża Jana XXII, który włączył bullę Urbana IV do zbioru prawa kanonicznego Clementinae. Kluczowy dla jego upowszechnienia był sobór w Konstancji (1414-1418), który zapoczątkował również tradycję uroczystych procesji.
Obecnie Boże Ciało to święto nakazane, czyli takie, podczas którego wierni powinni uczestniczyć we mszy świętej i powstrzymać się od zbędnych prac. Obchodzimy je w czwartek po święcie Trójcy Świętej.
Boże Ciało w Polsce
W Polsce Boże Ciało jest świętowane od 1320 roku. Jego powstanie ogłosił biskup Nanker na synodzie w Krakowie. W 1420 roku na synodzie gnieźnieńskim ta uroczystość liturgiczna została uznana za obowiązującą dla wszystkich Kościołów katolickich w kraju.
Rozbiory spowodowały, że Boże Ciało i jego obchody stały się okazją do walki o własną tożsamość narodową. Za czasów Polski Ludowej wszelkie procesje urządzane, aby je uczcić, były zakazane przez władze.
Najbardziej charakterystycznym elementem świętowania Bożego Ciała są procesje z Najświętszym Sakramentem. Na przodzie idą ministrant niosący krzyż i ministranci ze świecami, a za nim pozostali członkowie służby ołtarza oraz inne osoby pełniące specjalne funkcje: dzieci sypiące kwiaty i ludzie niosący feretrony, figury, obrazy, poduszki. Za nimi podążają kapłani i ministranci z kadzidłem, a pod baldachimem ksiądz niosący monstrancję z Najświętszym Sakramentem. Dopiero za nimi idą pozostali wierni.
Na trasie przejścia stawia się cztery ołtarze, przy których procesja zatrzymuje się na chwilę. Czyta się wówczas związane z Eucharystią fragmenty czterech Ewangelii (Mateusza, Marka, Łukasza i Jana). Na wsiach istniała jeszcze dodatkowa, ludowa, tradycja – święcono wianuszki ziół i roślin polnych, które następnie były wykorzystywane w medycynie ludowej.
Obecnie Boże Ciało jest dniem wolnym od pracy. Ponieważ to święto ruchome wypada zawsze w czwartek, dzieci oraz niektórzy dorośli, mogą się cieszyć wówczas długim weekendem. W ostatnich latach zaczął on nosić miano „czerwcówki”.
Boże Ciało w obcych językach
Boże Ciało jest obchodzone przez katolików na całym świecie. Jak brzmi jego nazwa w językach innych krajów?
- Angielski: Feast of Corpus Christi
- Niemiecki: Fronleichnam
- Francuski: Fête-Dieu
- Hiszpański: Corpus Christi
- Chorwacki: Tijelovo
- Turecki: Katolik Yortusu
- Fiński: Pyhän ruumiin juhlapäivä
- Niderlandzki: Sacramentsdag
- Węgierski: Úrnapja
- Czeski: Slavnost Těla a Krve Páně
- Litewski: Devintinės
- Wietnamski: Lễ Mình và Máu Thánh Chúa Kitô
Boże Ciało – obchody na świecie
W niektórych krajach świata Bożego Ciała nie obchodzi się w czwartek, a w niedzielę – dwa tygodnie po Zesłaniu Ducha Świętego. Dzieje się tak m.in. we Włoszech czy Etiopii. W państwach z większością katolicką jest to dzień wolny od pracy. Cieszą się nim nie tylko Polacy, ale również m.in. Argentyńczycy, Austriacy, Chorwaci i Hiszpanie.
W Katalonii podczas Bożego Ciała organizuje się festiwal Patum de Berga, podczas którego osoby ubrane w wymyślne stroje tańczą w rytm bębnów. Wydarzeniu towarzyszą sztuczne ognie. Zostało ono uznane za jedno z Narodowych Świąt Turystycznych (hiszp. Fiesta de Interés Turístico Nacional).
W Chorwacji msze z uroczystymi procesjami w święto Bożego Ciała odbywają się pod wieczór. W nadmorskim Bolu przystraja się statki, a księża święcą m.in. sieci rybackie. Jest to dzień wolny od pracy w tym kraju.
Boże Ciało – ciekawostki
Koncentracja na podniesieniu Hostii spowodowała, że w średniowieczu wielu wiernych opuszczało kościół jeszcze przed komunią świętą, myśląc, że to już koniec mszy.
Teksty liturgiczne, takie jak hymn Sław, języku (łac. Pange lingua), zostały opracowane przez św. Tomasza z Akwinu i są używane do dziś podczas święta Bożego Ciała.
Zwyczaj odbywania procesji w Boże Ciało dotarł do Polski w XV wieku. Od początku miały one formę uroczystego pochodu, podczas którego niesiono monstrancję, krzyż, figury i świece.
Tradycyjnie procesje w Rzymie przechodziły przez via Merulana, prowadzącą od bazyliki św. Jana na Lateranie do bazyliki Matki Boskiej Większej. Trasa ta uległa zmianie po upadku Państwa Kościelnego w 1870 roku, a następnie została przywrócona przez Jana Pawła II.
Mieszkańcy wsi Spycimierz w województwie łódzkim na Boże Ciało wykonują co roku chodnik z kwiatów, którego długość wynosi około 11 kilometrów.
W niektórych regionach kraju wierzono, że gałązki, które niesiono w procesji, przynoszą obfite plony i zapewnią ochronę przed szkodnikami. Dlatego też zabierano je do domu.
Współcześnie Boże Ciało to dla katolików przede wszystkim okazja do uświadomienia sobie, że w Eucharystii naprawdę obecny jest Chrystus, i dania świadectwa poprzez uczestnictwo w procesji przez swoje osiedle lub miejscowość. Warto czynnie włączać się w obchodzenie tej uroczystości i pielęgnować zwyczaje, które są z nią związane.
Jeśli przygotowałeś tekst o Bożym Ciele na swoją stronę internetową i chcesz go przetłumaczyć na język angielski, niemiecki lub inny – skorzystaj z naszej oferty tłumaczeń pisemnych.
