Przy stale postępującej globalizacji coraz częściej nawiązujemy kontakty z przedstawicielami innych narodowości i kultur – zarówno prywatne, jak i biznesowe. Szczególnie w przypadku tych drugich ważne jest, aby wziąć pod uwagę różnice dzielące odmienne kultury.
Przez niewystarczającą znajomość innego języka i kultury stajemy się narażeni na tzw. językowe faux-pas, które mogą negatywnie wpłynąć na nasz wizerunek. Są szczególnie niebezpieczne w kontaktach biznesowych, gdzie każde nieporozumienie może zaprzepaścić szansę na nawiązanie owocnej współpracy.
SPIS TREŚCI
Językowe faux-pas – czym jest i jak go unikać?
Faux-pas, inaczej nazywane gafą, to wyrażenie pochodzące z języka francuskiego, oznaczające dosłownie „niewłaściwy krok” lub „potknięcie się”. To sytuacja, kiedy nieświadomie popełniamy jakiś nietakt, naruszając w ten sposób niepisane zasady określonej społeczności. W kontekście językowym faux-pas oznacza popełnienie błędu w komunikacji, wynikającego z użycia języka w sposób niezgodny z przyjętymi normami społecznymi lub kulturowymi. Dotyczy to zarówno mowy werbalnej, jak i języka ciała.
Bezpośredniość w różnych kulturach
W pierwszej kolejności warto przyjrzeć się temu, jak w różnych kulturach postrzegana jest bezpośredniość w komunikatach. Społeczności różnych krajów możemy podzielić na dwie grupy, jeśli chodzi o sposób komunikowania się – dzielimy je na kultury niskiego i wysokiego kontekstu. Na każdą naszą wypowiedź wpływa kontekst, czyli okoliczności, w których jest ona wygłaszana. Kultury, w których duża część sensu komunikatu jest ukryta w kontekście, na który składają się m.in. gesty, mimika czy ton głosu, to kultury wysokiego kontekstu. Z drugiej strony społeczności, gdzie większość znaczenia zawiera się w samym przekazie słownym, a okoliczności zewnętrzne nie są tak istotne, to kultury niskiego kontekstu. Za kraje z kulturą wysokiego kontekstu uznaje się np. państwa Bliskiego Wschodu i te położone w południowo-wschodniej Azji. W tych krajach zbyt duża bezpośredniość nie jest postrzegana dobrze – może być odebrana jako brak szacunku i niegrzeczność. Inaczej jest w kulturach niskiego kontekstu, w których cała informacja zawarta jest w komunikacie, a rozmówcy wyrażają się wprost. Do takich kultur należą m.in. Niemcy, USA, kraje skandynawskie, a także Polska. W tych krajach bardziej ceni się bezpośredniość, a jej brak może być potraktowany jako nieszczerość.
Język niewerbalny
Kontakt wzrokowy
Mogłoby się wydawać, że przy rozmowie utrzymywanie kontaktu wzrokowego jest jedną z podstaw dobrej komunikacji. W ten sposób okazujemy partnerowi dialogu zainteresowanie i szacunek. Okazuje się jednak, że nie wszystkie kultury traktują kontakt wzrokowy w ten sam sposób, a świadomość tych różnic jest szczególnie istotna w etykiecie biznesowej. Dłuższy kontakt wzrokowy jest charakterystyczny dla osób pochodzących z Ameryki Północnej i Europy. Jego brak w tych rejonach świata uchodzi za brak zainteresowania rozmową, a nawet za oznakę oszustwa. Zupełnie inaczej to wygląda w krajach azjatyckich i afrykańskich oraz na Bliskim Wschodzie, gdzie długie lub zbyt intensywne wpatrywanie się w oczy uchodzi za obrazę. Dodatkowo w niektórych krajach w tej kwestii liczy się hierarchia lub płeć rozmówców – np. w Japonii osoba o niższym stanowisku w pracy nie może patrzeć w oczy swojego przełożonego, a w krajach muzułmańskich kobieta i mężczyzna nie powinni się w siebie wpatrywać.
Dotyk i dystans między rozmówcami
W różnych kulturach odmiennie podchodzi się do kontaktu fizycznego i dystansu między rozmawiającymi osobami. Różnice te ujawniają się m.in. w sposobach witania się. Wydaje się, że najbardziej uniwersalnym sposobem na przywitanie się jest uścisk dłoni, jednak nie jest on praktykowany we wszystkich zakątkach świata. Podanie sobie dłoni w geście przywitania jest powszechne w kulturze zachodniej, np. w USA i krajach europejskich. W poszczególnych państwach uścisk dłoni może wyglądać nieco inaczej. W Niemczech preferowany jest mocny i energiczny uścisk dłoni, podczas gdy we Francji oczekuje się, że będzie on lekki i szybki. W większości krajów azjatyckich przywitanie się poprzez uścisk dłoni nie jest powszechne, a zamiast niego obowiązują bardziej formalne sposoby witania się. W Japonii, Chinach i Korei Południowej najczęstszym gestem powitania jest ukłon, natomiast w Tajlandii ludzie witają się poprzez złożenie dłoni na wysokości klatki piersiowej i lekkie skłonienie głowy.
Gesty i mimika
Język ciała objawiający się w gestach i mimice to nieodłączny element rozmowy. Wiele podobnie wyglądających gestów jest różnie odbieranych w poszczególnych kulturach – niektóre różnią się nieznacznie, ale część może prowadzić do nieporozumień, a nawet obrazić partnera rozmowy. Dobrym przykładem jest złączenie ze sobą palca wskazującego i kciuka, które w większości krajów zachodnich oznacza „OK”, „dobrze”, podczas gdy np. w Belgii oznacza „zero”, w Japonii „pieniądze”, a w Ameryce Południowej uchodzi za obraźliwy symbol, równoznaczny z pokazaniem komuś środkowego palca. Oprócz gestów należy zwrócić uwagę na to, jak wręczamy drugiej osobie przedmiot, np. wizytówkę. W krajach muzułmańskich podając coś komuś, niedopuszczalne jest używanie lewej ręki. W krajach Dalekiego Wschodu podając przedmiot drugiej osobie, należy zrobić to obiema rękami, co jest oznaką szacunku.
Komunikacja werbalna
Dobór stylu wypowiedzi do sytuacji komunikacyjnej
W komunikacji szczególnie ważne jest to, aby dostosować styl naszej wypowiedzi do rodzaju rozmowy. Przy spotkaniach biznesowych będzie to zazwyczaj styl formalny, który może być różny w poszczególnych krajach. Sposób podejścia do formalności przy rozmowie dobrze widać na przykładzie użycia form grzecznościowych. W większości państw Europy, a także w Ameryce Łacińskiej powszechnie używa się oficjalnych form „Pan/Pani”, podczas gdy w Ameryce Północnej i Wielkiej Brytanii całkowicie normalne jest zwracanie się do siebie po imieniu. Zupełnie inaczej wygląda to w krajach azjatyckich, np. w Korei Południowej, gdzie rozmówcy używają różnych form grzecznościowych w zależności od swojego wieku i płci. W rozmowie formalnej nie należy również nadużywać wyrażeń idiomatycznych i kolokwializmów, które mogą zostać opacznie zrozumiane przez partnera dialogu lub – jeśli rozmawiamy przez tłumacza – zostać niepoprawnie przełożone na inny język i prowadzić do poważnych nieporozumień.
O czym rozmawiać?
W większości rozmów nie unikniemy tzw. small talku, jednak w poszczególnych krajach może on być mniej lub bardziej ważny. W USA i krajach Europy Zachodniej taka „rozmowa o pogodzie” jest zazwyczaj krótka i szybko przechodzi się po niej do rzeczywistego celu spotkania. W większości krajów azjatyckich small talk jest dłuższy i traktuje się go jako wyraz szacunku do drugiej osoby.
Należy pamiętać, aby nie poruszać w czasie takiej rozmowy drażliwych tematów. Najbezpieczniej będzie unikać rozmów dotyczących polityki czy religii, jeśli nie są istotną częścią spotkania. Lepiej przenieść rozmowę np. na tradycję, zwyczaje lub kulinaria.
Poszerzaj wiedzę!
Wielorakość kultur to coś, co czyni komunikację międzynarodową fascynującą, ale przy tym trudną. Najważniejsze jest to, aby zdawać sobie sprawę z dzielących nas różnic. Przed rozmową biznesową z osobą pochodzącą z innego kraju warto poświęcić czas na pogłębienie wiedzy na temat jej kultury i języka, co zmniejszy ryzyko popełnienia przez nas gafy mogącej postawić nas w złym świetle i negatywnie odbić się na wzajemnych stosunkach.
W zrozumieniu różnic kulturowych i uniknięciu językowych i kulturowych faux-pas pomagają nasze konsultacje z zakresu etykiety biznesowej i międzykulturowej. Dzięki nim zbudujesz pozytywny wizerunek swojej firmy na arenie międzynarodowej, a Twoi pracownicy będą się czuli pewnie podczas spotkań międzynarodowych i delegacji zagranicznych.
Fot. AI
