Trudne słówko: motyw kontra motywacja
Tym razem zacznijmy od sztuki i znaczenia rzeczownika „motyw” w muzyce, plastyce i wzornictwie przemysłowym. Motywem będzie charakterystyczny element powtarzający się w danym dziele, często w różnych wariantach. W pieśni mogą zatem pojawiać się np. motywy góralskie, a na rzeźbionym meblu – motywy roślinne. Motyw spotkamy także w literaturze. Tu przez motyw rozumieć będziemy pewien standardowy temat lub wątek stanowiący część literackiej tradycji i pojawiający się, w odpowiednio przetworzonej formie, w różnych utworach.
Pierwsza i najważniejsza definicja słowa „motyw” to jednak „bodziec skłaniający do działania”. W tym sensie rzeczownik ten będzie więc synonimem słów takich jak: pobudka, powód, przesłanka danego czynu lub toku rozumowania – w sensie psychologicznym zarówno istniejąca na poziomie świadomym, jak i wyparta.
Najpopularniejszą kolokacją będzie tu oczywiście motyw zbrodni, przy czym wyrażenie to można równie dobrze usłyszeć w kontekście literackim! Porównajmy: „Sądowi nie udało się ustalić motywu zbrodni. Wiadomo jedynie, że zleceniodawca zabójstwa i jego przyszła ofiara przebywali wcześniej razem w niemieckim więzieniu”; „Motyw zbrodni i kary wiąże się z ukazaniem postawy bohaterów literackich, którzy łamią ustanowione prawo lub sprzeciwiają się normom społecznym, kulturowym bądź obyczajowym…”
A motywacja? To przede wszystkim podanie motywów, uzasadnienie czegoś. Stąd list motywacyjny, w którym kandydat do pracy wyjaśnia, dlaczego chciałby znaleźć zatrudnienie u danego pracodawcy. Motywacja to również bycie zmotywowanym: chęć i energia, by coś robić (motywacja do pracy czy nauki), ale też akt zachęty: „…po przegranej w zeszłym tygodniu stracili motywację do gry”; „Co dają młodej artystce nagrody takie jak ta? – Ogromną satysfakcję. To forma docenienia, a zarazem motywacja do pracy”.
Warto tu dodać, że samo słowo pochodzi z łaciny (movere) i oznacza wprawianie w ruch. Jak zatem odróżnić motyw od motywacji? Wystarczy pamiętać, że motywacja jako ogólny stan gotowości do działania jest tak naprawdę zespołem pojedynczych motywów.
