Idealny ma się do ideowego podobnie jak ideał do idei. Idealny zatem to „odpowiadający ideałowi”, zasadniczo doskonały i niewymagający żadnych zmian. Dana sytuacja może więc na przykład stwarzać idealne warunki do czegoś. „Nie ma dobrych zakończeń, bo sprzeczności i dylematy życia są nierozwiązywalne. Świat nie jest idealny, musimy wybierać między różnymi wartościami i nie da się uniknąć poczucia straty, a niekiedy zagubienia czy buntu”. Ponieważ mówi się, że ideałów nie ma lub że nic nie jest idealne, idealny to również „nierealny, wyimaginowany, wzniosły, szczytny, uduchowiony i nieprzyziemny” – w tych kategoriach mieści się na przykład idealna miłość („Już w XII wieku mit idealnej miłości głosili wędrowni śpiewacy zwani trubadurami”). Niezależnie od logiki, ludzie mają naturalną skłonność do idealizowania, przypisując innym, szczególnie obiektom swoich uczuć cechy, które nie mają pokrycia w rzeczywistości. Idealizować możemy również zdarzenia i rzeczy, a na pewno przeszłość i okres dzieciństwa. Synonimami idealizacji będą zatem gloryfikacja, apoteoza czy przecenianie. „Idealizowanie siebie nawzajem jest elementem spoiwa, które łączy ludzi ze sobą. Jest ono niezbędne na wczesnym etapie związku. Czasami zobaczysz coś, co ci się nie podoba, ale szybko odrzucasz tę informację. To niewielka rysa na doskonałym pomniku”. Stąd również idealizm – podejście, którego wyznawcy przeceniają nieco świat i ludzi, wierząc w rzeczy wzniosłe, choć mało prawdopodobne. W sztuce idealizm przejawiać się będzie z kolei w przekonaniu, że o wartości dzieła przesądza to, na ile „ulepsza” ono przedstawiany świat; filozofowie – idealiści będą zaś uznawać wyższość świadomości nad materią. Ideowy to związany z ideą lub ideologią (ideologiczny), ale także taki, który bezinteresownie walczy o urzeczywistnienie idei (por. ideowiec, człowiek idei – przeciwieństwo bezideowca, ale także oportunisty). Z recenzji ekranizacji „Przedwiośnia”: „Zastrzeżenia budził wątek polityczno-ideologiczny i w tym kontekście rola Baryki. Mateusz Damięcki lepiej wypadł jako amant niż człowiek ideowy”.