Ostatki (zapusty) to, jak nam sugeruje nazwa, ostatnie dni karnawału. Obecnie nie różnią się one zbytnio od poprzedzających je tygodni; dawniej jednak zabawy w tym okresie były najhuczniejsze i najbardziej uroczyste.
Mimo że wielkimi krokami zbliżał się ostatni dzień karnawału i nadchodził okres Wielkiego Postu, w ostatki jeszcze tego nie było czuć. Tańce, uczty i swawole dodawały wszystkim sił przed Środą Popielcową. Jak w tym okresie bawiono się w Polsce i na świecie? Które z tradycji przetrwały do dziś?
SPIS TREŚCI
Kiedy wypadają ostatki?
Wyznaczenie pierwszego dnia karnawału to nic trudnego – rozpoczyna się on 6 stycznia wraz ze Świętem Trzech Króli. Z ostatkami sprawa się nieco komplikuje, ponieważ ich początek i koniec zależy od daty Wielkanocy. Gdy ją ustalimy, już jest łatwiej. Należy jedynie pamiętać, że trwają one niecały tydzień: od tłustego czwartku do wtorku poprzedzającego Środę Popielcową.
Ostatki staropolskie
Na Kujawach i w Wielkopolsce ostatki nosiły miano podkoziołka. Ich nazwa wywodziła się od kozła, który symbolizował witalność i seksualność. To właśnie na tej sferze życia skupiało się święto. Wokół pojawiały się figurki przedstawiające to zwierzątko w nieprzyzwoitej formie – z wydatnie podkreślonymi atrybutami męskości. Miały one zachęcać do wykorzystania ostatniego dnia karnawału na uciechy cielesne (oczywiście w ramach małżeństwa), tak aby bez problemu przeżyć bez nich Wielki Post.
Ostatki kaszubskie znane były jako śledzik. Ryba ta to składnik prostych dań podawanych w Wielkim Poście. Pojawiała się ona na stołach już w ostatnich dniach karnawału. Towarzyszyły jej wówczas inne, bardziej wystawne potrawy i duża ilość alkoholu. Do uczestniczenia w uczcie zmuszano wszystkich; ci, którzy się wzbraniali, byli za karę uderzani śledziem na sznurku po głowie.
Śledzik to również nazwa ostatków na Śląsku. Oprócz ryby spożywano wówczas kreple (śląskie pączki) i szołdry (bułki nadziewane mięsem). Wieczorem we wtorek zapustny urządzano grzebanie basa – symboliczny pogrzeb instrumentu muzycznego. To był znak, że dość już zabawy, nadchodzi Wielki Post.
W ostatki we wsiach w różnych regionach Polski można było spotkać przebierańców. Wśród nich pojawiały się postacie symboliczne: psotny kozioł, hałaśliwy turoń, diabeł, dziad z babą i śmierć z kosą. Idącemu korowodowi towarzyszyła wesoła muzyka. Tuż przed północą we wtorek poprzedzający Środę Popielcową organizowano popielcowe kazanie, będące inscenizację mszy. Prowadził je najbardziej wygadany i dowcipny uczestnik zabawy. Biorąc udział w tym wydarzeniu, można było poznać wiele historii dotyczących życia wsi i jej mieszkańców.
Ostatki obecnie
Ostatki w Polsce obecnie nie różnią się zbytnio od pozostałych dni karnawału. Wciąż urządzane są imprezy tematyczne, w których biorą udział elegancko ubrani ludzie w maskach lub kostiumach. W szkołach organizowane są ostatnie bale przebierańców. Stałym elementem tego typu zabaw jest konkurs na najlepszy ubiór. Aby go wygrać, należy się wykazać niebywałą pomysłowością. W niektórych miejscowościach świętujący wychodzą na ulice, tworząc barwne korowody, i bawią się przy dźwiękach radosnej muzyki.
Ostatki na świecie
Koniec karnawału to wyśmienita okazja do świętowania. W końcu to ostatni dzień, w którym wierni mogą się wyszaleć. Później nadchodzi Wielki Post i wszelkie zabawy muszą poczekać kilkadziesiąt dni na swoją kolei. Dlatego też w wielu krajach świata ostatki odbywają się z zachowaniem lokalnych zwyczajów. Poznajmy je!
Mardi Gras
Najsłynniejsze obchody Mardi Gras odbywają się w Nowym Orleanie i trwają dwa tygodnie aż do Środy Popielcowej. Codziennie mają miejsce parady organizowane przez kluby towarzyskie nazywane tam krewe. Największe z nich zarezerwowane są na ostatnie pięć dni wydarzenia. Z tej okazji przygotowuje się specjalne platformy, na których podróżować przez miasto będą przebierańcy, obrzucając widzów konfetti, małymi zabawkami, monetami i słodyczami. Nieco mniej uroczyście świętuje się również w innych regionach Stanów Zjednoczonych.
Maslenica (Масленица)
Maslenica to zakończenie karnawału w Rosji, na Ukrainie i Białorusi. Współcześnie obchodzona jest siedem tygodni przed Wielkanocą. W czasach pogańskich jej data była stała i przypadała na dzień równonocy wiosennej (21 marca). Dawniej w tym czasie celebrowano pożegnanie zimy oraz dzień pojednania i wybaczania krzywd. Wraz z pojawieniem się chrześcijaństwa na tych terenach zaczęła być świętem religijnym.
Maslenica trwała cały tydzień i była doskonałą okazją do uczt, tańców i zabaw przy ogniu. Wraz z nadejściem czasów sowieckich przestała być oficjalnie obchodzona. Niektóre rodziny w zaciszu domowym dalej przygotowywały naleśniki wypełnione słodkim nadzieniem i dzieliły się nimi z przyjaciółmi. Po upadku Związku Radzieckiego powrócono do świętowania tej okazji, jednak jest ona zaledwie cieniem swojej dawnej świetności.
Entierro de la Sardina
Hiszpanie w Środę Popielcową swojego śledzika (a w zasadzie sardynkę)… grzebią. W ten symboliczny sposób wchodzą w nowy okres, czyli Wielki Post. Pogrzeb rozpoczyna się procesją żałobną, na której czele niesie się figurę ryby. Następnie jest ona uroczyście palona.
Rosenmontag
Ostatni poniedziałek karnawału, zwany również różanym, to dzień szczególny w Niemczech. Organizowane są wówczas barwne pochody, sklepy są czynne nieco krócej i choć oficjalnie ma status dnia pracującego, wiele firm daje wolne swoim pracownikom. Najbardziej hucznie okazję tę świętuje się w Kolonii. Tamtejsze procesje ciągną się nawet na 8 km!
Jak nazywają się ostatki w innych językach słowiańskich?
- Bułgarski: Сирни заговезни (Sirni zagowezni)
- Czeski: Masopust
- Słowacki: Pust
- Serbski: Покладе (Poklade)
- Rosyjski: Мясопуст (Mjaspust)
Karnawał – ciekawostki
Największy karnawał świata organizowany jest w Rio de Janeiro. Często nazywa się go również „największą imprezą świata”. Podczas jego trwania odbywa się niezliczona ilość imprez tematycznych.
Równie słynny, co jego południowoamerykański brat, jest karnawał w Wenecji. Jego początki sięgają aż do XIII wieku, ale popularność zaczął zyskiwać dopiero trzy stulecia później. Główny symbol uroczystości to pięknie zdobiona wenecka maska, która dodaje noszącej ją osobie uroku i tajemniczości.
Nazwa karnawału pochodzi od włoskiego zwrotu carne vale („żegnaj, mięso!”) i dość trafnie przypomina o tym, co powinniśmy wykluczyć z naszej diety w Wielkim Poście.
W Polsce na karnawałowych stołach gościły głównie tłuste potrawy: bigos, dziczyzna, pasztety, kiełbasy i mięsa w galarecie. Nie brakowało również słodkości i alkoholu. Dziś zwyczaj ten przetrwał jako tłusty czwartek.
Ostatni dzień karnawału
Mamy nadzieję, że tradycji stało się zadość i dobrze wykorzystałeś te ostatnie dni karnawału. Z pewnością wspomnienia z nimi związane pozostaną z Tobą co najmniej do przyszłego roku, a może i na całe życie.
„Ostatni zawsze zostaje w matni”, śpiewają Strachy na Lachy w piosence zatytułowanej Ostatki. Nie pozwól sobie na zostanie w tyle – zadbaj już dziś o rozwój Twojego biznesu i jego ekspansję na rynki zagraniczne. W tym zadaniu chętnie dopomogą Ci nasi tłumacze języków obcych. Zapraszamy do zapoznania się z naszą ofertą!
