W dobie nieustannych innowacji prawa do własności intelektualnej, w tym patenty, stanowią klucz do ochrony nowych pomysłów. To zabezpieczenie, które pozwala w pełni korzystać z własnych osiągnięć. Czy kiedykolwiek zastanawiałeś się, czym właściwie jest patent?
Jeśli prowadzisz własny biznes, pracujesz nad wynalazkiem lub po prostu interesujesz się tematem innowacji, ten artykuł pomoże Ci zrozumieć, jaką rolę patenty odgrywają w obecnym świecie. Zapraszamy do lektury!
Krótka historia patentów
Za początek nowoczesnego prawa patentowego uważa się angielski Statue of Monopolies z 1624 roku. Dokument zniósł dotychczasowe monopole i ograniczył przyznawanie podobnych korzyści prawdziwym wynalazcom na określoną liczbę lat. Pierwszy amerykański patent, obejmujący produkcję potażu, został przyznany w 1790 roku Samuelowi Hopkinsowi.
System patentowy ewoluował w XX wieku, gdy poszczególne kraje zaczęły standaryzować swoje praktyki patentowe w ramach międzynarodowych porozumień. Najważniejszymi z nich były Konwencja Paryska z 1883 roku i Porozumienie w sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej (TRIPS)z 1994 roku.
Czym różni się patent od wynalazku?
Patent i wynalazek to dwa, ściśle ze sobą związane, pojęcia, dlatego upewnij się, czy dobrze je rozumiesz.
Wynalazek to nowy proces, metoda, maszyna, urządzenie lub ulepszenie istniejących już rozwiązań. Powinien być użyteczny i nieoczywisty dla osób mających przeciętną wiedzę w danej dziedzinie. Może zostać opatentowany.
Patent to prawo nadane przez rząd (w Polsce przez Urząd Patentowy) wynalazcy lub podmiotowi, na który zostały przeniesione prawa wynalazcze. Dokument zapewnia wyłączne prawo do korzystania z wynalazku przez określony czas (do 20 lat). Oznacza to, że inna osoba lub firma nie mogą produkować, sprzedawać ani korzystać z tego wynalazku bez zgody właściciela patentu. Po upływie ustalonego czasu nie można przedłużyć ochrony. Patent obowiązuje na terenie danego kraju. Stanowi kluczowy element ochrony własności intelektualnej. Zapewnia wynalazcom rekompensatę za pracę i zachęca do dalszych innowacji.
Na co można uzyskać patent?
Aby uzyskać patent, należy spełnić określone warunki. Rozwiązanie musi być nowe (nie być częścią stanu techniki), posiadać poziom wynalazczy i nadawać się do wykorzystania w jakiejkolwiek działalności przemysłowej. Zastrzeżenia patentowe nie obejmują m.in. odkryć oraz teorii naukowych, programów do maszyn cyfrowych, planów dotyczących działalności umysłowej i wytworów estetycznych, które nie mogą zostać wykorzystane w przemyśle. Nie można również opatentować wynalazków, których wykorzystanie jest sprzeczne z porządkiem publicznym i dobrymi obyczajami, sposobów leczenia i diagnostyki ludzi i zwierząt, odmian roślin lub ras zwierząt.
Do urzędu patentowego zgłosić można m.in. procesy (metody produkcji i wytwarzania), produkty, nowe zastosowania znanych produktów, urządzenia, znaki towarowe i wzory przemysłowe.
Co to są wzory przemysłowe?
Wzór przemysłowy dotyczy wyglądu produktu – konturów, kształtów, kolorystyki, struktury, materiału i ornamentacji. Nie chodzi tu o funkcjonalność produktu, ale o zewnętrzne cechy produktu. Znanym przykładem jest kształt butelki Coca-Coli. Wzory przemysłowe to również etykiety produktów, opakowania, logotypy i wygląd aplikacji mobilnych.
Wzór przemysłowy musi być nowy i mieć indywidualny charakter. Tylko wtedy możesz go zarejestrowany. Oznacza to, że nie mógł zostać wcześniej ujawniony publicznie. Musi się różnić od znanych wzorów. Rejestracja zapewnia właścicielowi wyłączne prawo do korzystania z niego. Inne podmioty nie mogą produkować, sprzedawać ani importować produktów bez zgody właściciela wzoru.
Jakie są korzyści z patentu?
Uzyskanie patentu przynosi duże korzyści. Należą do nich przede wszystkim:
- Prawo wyłącznego korzystania – Patent ogranicza prawo do produkcji, sprzedaży i wykorzystywania wynalazku na danym terytorium przez określony czas. Oznacza to, że konkurenci potrzebują zgody właściciela patentu, jeśli chcą skorzystać z wynalazku. Przez uzyskanie patentu nabywa się prawo do wyłącznego korzystania z wynalazku w celach zarobkowych lub zawodowych.
- Ochrona własności intelektualnej – Patent chroni wynalazek przed kopiowaniem i eksploatacją, zabezpieczając inwestycje w badania i rozwój.
- Możliwość zarobku – Wynalazcy mogą sprzedawać swoje produkty i zgodę na ich wykorzystywanie innym firmom na rynku.
- Atrakcyjność dla inwestorów – Patenty świadczą o silnej pozycji konkurencyjnej firmy i jej potencjale do generowania przyszłych zysków.
- Fundusze unijne – Wynalazca może ubiegać się o dofinansowanie unijne na pokrycie kosztów związanych m.in. z wdrożeniem do produkcji lub rozpoczęciem postępowania patentowego za granicą.
Naruszenie patentu – konsekwencje
Naruszenie praw patentowych prowadzi do poważnych konsekwencji prawnych, finansowych i wizerunkowych. Firma, która dokona tego czynu, musi się liczyć z możliwością pozwu sądowego z żądaniem zaprzestania naruszenia. Jeśli sąd uzna, że naruszenie patentu miało miejsce, naruszający zostanie zobowiązany do zapłaty odszkodowania. Jego wysokość zależy m.in. od zysków utraconych przez właściciela patentu. Firma może również stracić zaufanie klientów, partnerów biznesowych i inwestorów.
Aby uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji, firmy powinny dokładnie analizować swoje produkty i usługi pod kątem możliwych naruszeń patentów, a także utrzymywać skuteczne systemy zarządzania prawami własności intelektualnej.
Co powinno zawierać zgłoszenie wynalazku?
Zgłoszenie wynalazku do Urzędu Patentowego może zostać dokonane drogą elektroniczną przez system ePUAP, osobiście w placówce lub listownie. Aby zostało rozpatrzone pozytywnie, powinno zawierać kilka dokumentów:
- Podanie z określeniem przedmiotu zgłoszenia i wnioskiem o udzielenie patentu. Odpowiedni formularz znajdziesz na stronie internetowej urzędu lub w Centrum Informacji o Ochronie Własności Przemysłowej.
- Opis wynalazku, ujawniający jego istotę. Powinien on być opisany w jasny sposób, aby znawca mógł się do niego odnieść. Należy uwzględnić tytuł, dziedzinę techniki, szczegółowe przedstawienie oraz możliwości techniczne stosowania wynalazku.
- Zastrzeżenie powinno określać przedmiot żądanej ochrony. Musi zawierać jasny opis cech technicznych.
- Skrót opisu o długości 1/3 strony A4 powinien zawierać zwięzłą informację o przedmiocie wynalazku.
Dodatkowo do zgłoszenia wynalazku należy również dołączyć dowód potwierdzający zgłoszenie w danym państwie. Jeśli zgłaszający nie jest wynalazcą, powinien zawrzeć oświadczenie o podstawie prawa do uzyskania patentu lub pełnomocnictwo.
Daty dokonania zgłoszenia wynalazku są kluczowe dla określenia czasu trwania ochrony patentowej, która wynosi 20 lat od tej daty.
Jaki jest koszt uzyskania patentu?
W Polsce opłata za zgłoszenie wynalazku w urzędzie patentowym jest uzależniona od sposobu dostarczenia dokumentów. Udając się osobiście do placówki lub wysyłając list, należy przygotować się na kwotę 550 zł (dane na 2023 rok). Załatwienie sprawy online kosztuje 500 zł. Pod uwagę trzeba też wziąć koszty dodatkowe: 25 zł za każdą stronę (po przekroczeniu 20 stron opisu) i ewentualnie 100 zł za korzystanie z pierwszeństwa i 17 zł opłaty skarbowej za pełnomocnictwo.
Oplata za zgłoszenie patentowe to niejedyny koszt, z którymi musisz się liczyć. Pierwszy, trzyletni, okres ochrony wymaga zapłacenia 480 zł. Każdy kolejny rok również wymaga opłaty. Nieco tańsze jest opatentowanie wzorów patentowych – 250 zł za pierwszy okres ochrony.
Jak zgłosić patent europejski?
Patent europejski jest sposobem na uzyskanie prawa do wyłącznego korzystania z wynalazku w kilku krajach europejskich za pomocą jednego zgłoszenia patentowego. Można wybrać do 38 państw należących do Europejskiej Organizacji Patentowej. Zgłoszenia dokonuje się poprzez Europejski Urząd Patentowy osobiście, pocztą, faksem lub elektronicznie.
Zgłoszenie patentowe należy przetłumaczyć na jeden z trzech języków oficjalnych Unii Europejskiej (angielski, niemiecki lub francuski). Jeśli interesuje Cię przekład wniosku patentowego, zgłoś się do naszego biura. Chętnie wesprzemy Cię w tym zadaniu. W ofercie mamy m.in. kilkadziesiąt języków europejskich.
Zgłoszenie patentowe do europejskiego urzędu powinno zawierać wniosek, tytuł wynalazku, nazwę firmy lub nazwisko, adres i obywatelstwo zgłaszającego oraz państwo, w którym zgłaszający mieszka lub ma główną siedzibę, wykaz dokumentów. W poszczególnych przypadkach wymagane jest również nazwisko pełnomocnika i oświadczenie o pierwszeństwie.
Kto ma najwięcej patentów na świecie?
W czołówce zgłoszeń do Europejskiego Urzędu Patentowego w 2021 roku znalazły się Stany Zjednoczone, Japonia, Korea Południowa i Chiny. W Europie przodują Niemcy i Francja. O najwięcej patentów ubiegał się chiński Huawei oraz koreańskie Samsung i LG. Wynalazcą z największą liczbą patentów na koncie jest Shunpei Yamazaki. Zdobył ich on prawie 12 000 (za: Guinness World Records).
Liczba wniosków patentowych w Polsce również stale rośnie. W 2021 roku zostało zgłoszonych 539 wynalazków i wzorów przemysłowych. Ta liczba jest o 13% wyższa od roku wcześniejszego. Wraz z Portugalią możemy poszczycić się największym wzrostem procentowym na kontynencie (za: Rzeczypospolita).
Rola patentów w biznesie
Znajomość zasad funkcjonowania patentów jest istotna dla każdego, kto angażuje się w działalność innowacyjną – od pojedynczych wynalazców, przez start-upy, aż po wielkie korporacje. Wobec rosnącego tempa rozwoju technologicznego zastrzeżenia patentowe pozwalają zachować równowagę pomiędzy konkurencją a współpracą, ochroną interesów i wymianą wiedzy.
