Liczba π to prawdopodobnie najsłynniejsza stała matematyczna. Jest ona tak ważna, że uczą się o niej już dzieci w szkole podstawowej, a 14 marca został ogłoszony jej świętem.
Nawet jeśli z matematyką nigdy Ci nie było po drodze, z pewnością zetknąłeś się w swoim życiu z liczbą pi. Jeśli nie w szkole, to chociaż… w kinie. Chcesz się dowiedzieć więcej na temat tej stałej i jej święta? Zapraszamy do lektury!
Czym jest liczba pi?
Liczba pi, zwana również ludolfiną lub stałą Archimedesa, to stosunek obwodu koła do jego średnicy. Jest ona taka sama dla każdego koła i wynosi w przybliżeniu 3,14. Jako pierwszy jej własności badał Archimedes z Syrakuz. Inne znane nazwisko związane z tym zagadnieniem to Ludolph van Ceulen. Do jego zasług należy przedstawienie rozwinięcia liczby π z dokładnością do 35 miejsc po przecinku.
Z liczbą pi mieli do czynienia już starożytni. Na początku skupiano się na ściśle użytkowych właściwościach tej stałej. Znano ją m.in. w Babilonie, skąd pochodzą pierwsze źródła na temat jej świadomego wykorzystania w zajęciach praktycznych.
Symbol π został wprowadzony przez Williama Jonesa w 1709 roku. Po raz pierwszy pojawił się w monografii Synopsis Palmariorum Matheseos. Od tej greckiej litery zaczyna się słowo περίμετρον (perimetron, obwód).
Liczba π jest używana w geometrii (m.in. do obliczania pola koła, obwodu okręgu czy objętości kuli), analizie matematycznej (np. we wzorze Stirlinga i we wzorze Eulera), w teorii liczb i fizyce.
Dzień Liczby Pi – co to za święto?
Dzień Liczby Pi to amerykańskie święto obchodzone 14 marca, głównie przez środowiska uniwersyteckie i szkolne, a zwłaszcza przez matematyków i fizyków. Sposób zapisu daty stosowany w Stanach Zjednoczonych przywołuje skojarzenie z przybliżonym zapisem liczby π (3.14). Dodatkowo dzień ten ma również inne związki ze światem nauki – jest to rocznica narodzin Alberta Einsteina oraz śmierci Stephena Hawkinga.
Dzień liczby Pi – obchody święta
Pierwsze obchody Dnia Liczby Pi odbyły się w muzeum nauki Eksploratorium w San Francisco w 1988 roku. Ich pomysłodawcą był Larry Shaw. Ponieważ angielskie słowa pi i pie (placek) brzmią dość podobnie, stałym elementem świętowania są placki: pizza i okrągłe tarty z owocami lub orzechami. Poza Stanami Zjednoczonymi święto liczby pi nie jest tak popularne, głównie ze względu na inny zapis daty, a więc brak skojarzenia z bohaterką dnia.
Dzień Liczby Pi jest świętowany z przymrużeniem oka. Ciekawe pomysły na spędzenie 14 marca to m.in.: konkurs na zapamiętanie jak największej ilości cyfr po przecinku liczby pi (lub w alternatywnej wersji dla humanistów – liczb nazw ciast), organizowanie biegów na dystansie 3,14 mili, stworzenie tematycznego dzieła sztuki czy urządzenie imprezy, na której pojawi się tylko jedzenie zawierające w swojej nazwie cząstkę „pi” (pizza, pierogi i piwo to tylko niektóre propozycje).
Dzień liczby pi w obcych językach
Dzięki amerykańskiej kulturze popularnej święto rozprzestrzeniło się na wiele krajów świata. Wciąż jednak traktowane jest raczej jako ciekawostka niż faktycznie obchodzony dzień. Jak się je nazywa w lokalnych językach?
- Angielski: Pi Day
- Litewski: Pi diena
- Niemiecki: Pi-Tag
- Portugalski: Dia do Pi
- Węgierski: Nemzetközi π-nap
- Francuski: Journée de pi
- Niderlandzki: Pi-dag
- Wietnamski: Ngày số pi
Inne matematyczne święta
14 marca to niejedyne święto liczby pi. 22 lipca obchodzony jest Dzień Aproksymacji Pi. To kolejna symboliczna data – wynik działania: 22/7 to przybliżenie ludolfiny.
28 czerwca obchodzi się Two Pi Day („dzień dwóch pi”), nazywany również Tau Day. Tau jest stałą, której wartość wynosi 6.28. W amerykańskim zapisie liczba ta odpowiada dacie tego dnia.
23 listopada świętujemy Dzień Fibonacciego, autora słynnego ciągu liczb, w którym każda kolejna jest równa sumie dwóch poprzednich. Data ta zapisana po amerykańsku (11.23) utworzy nam początek ciągu Fibonacciego.
W Indiach Narodowy Dzień Matematyki przypada na 22 grudnia. Jest to rocznica urodzin Srinivasa Ramanujan, który mimo krótkiego życia (umarł w wieku 33 lat) był autorem około 4000 wzorów matematycznych.
Ciekawostki o liczbie pi
Liczba pi jest liczbą niewymierną i przestępną. Oznacza to, że nie da się jej zapisać jako iloraz dwóch liczb całkowitych oraz że nie istnieje wielomian o współczynnikach całkowitych, którego byłaby pierwiastkiem.
Liczba pi zajmuje szczególne miejsce w kulturze. Pojawiła się m.in. w amerykańskim thrillerze psychologicznym Pi, powieści Życie Pi czy polskim programie edukacyjnym Przybysze z Matplanety.
Obecny rekord w obliczeniu rozwinięcia liczby pi ustanowili naukowcy z Graubuenden University of Applied Sciences przy pomocy superkomputera. Wynosi on 62,8 biliona miejsc po przecinku. Uzyskanie tego wyniku trwało 108 dni i 9 godzin.
Rekord w zapamiętaniu najdłuższego rozwinięcia dziesiętnego liczby pi należy do Japończyka Akiry Haraguchiego. Dzięki użyciu technik mnemonicznych potrafi on wyrecytować jej rozwinięcie do 111 700 miejsca po przecinku i prawdopodobnie nie powiedział jeszcze swojego ostatniego słowa (albo raczej, w tym przypadku, liczby).
Istnieje wiele wierszyków pomagających w zapamiętaniu aproksymacji liczby pi. Niemcy mogą skorzystać z utworu stworzonego przez Clemensa Brentano, a Polacy z dzieła Kazimierza Cwojdzińskiego. Są to przykłady pierwszej tego typu twórczości w obu językach.
Królowa jest tylko jedna
I jest nią oczywiście… matematyka. Choć dla niektórych nauka ta przypomina bardziej czarną magię, ciężko się żyje bez przynajmniej podstawowej znajomości jej zasad. Przypomina ona o sobie na każdym kroku: w sklepie, podczas pracy przy komputerze czy podróży pociągiem. Być może 14 marca, jej święto, to dobry czas na pomyślenie ciepło o wszystkich naukowcach, dzięki którym nasze życie stało się prostsze?
Nasi tłumacze specjalizujący się w finansach i bankowości potrafią mówić (i pisać) o matematyce nie tylko po polsku, ale również w językach obcych (m.in. niemieckim, francuskim, a nawet mandaryńskim). Jeśli chcesz mieć pewność, że Twoje dokumenty będą wolne od błędów i zrozumiałe dla zagranicznych kontrahentów, zapraszamy do kontaktu!
