Andrzejki to szczególny czas wypełniony wróżbami i zabawami. Tej nocy, jeśli tylko dobrze się postaramy, możemy poznać naszą przyszłość.
A przynajmniej tak uważali nasi przodkowie. W jaki sposób odgadywali przyszłość? Które zwyczaje związane z wigilią Świętego Andrzeja przetrwały do dziś? Czy wróży się tylko w Polsce? Dlaczego 30 listopada Szkoci nie idą do pracy? Już odpowiadamy na wszystkie pytania!
SPIS TREŚCI
Wigilia Świętego Andrzeja
Noc z 29 na 30 listopada to czas, w którym odprawiało się wróżby nie tylko w Polsce (gdzie wciąż się kultywuje tę tradycję), ale również w Czechach, Niemczech, na Słowacji i Ukrainie. W Kościele katolickim jest to wigilia wspomnienia Świętego Andrzeja, będącego jednym z 12 apostołów i patronem małżeństw oraz zakochanych. W Szkocji i na Barbadosie 30 listopada to wolne od pracy święta państwowe.
Andrzejki – historia
Nie znamy dokładnego pochodzenia matrymonialnych wróżb andrzejkowych. Jedni wskazują jako ich kolebkę starożytną Grecję, podkreślając podobieństwo imienia Andrzej (Andreas) do słowa aner (andros) oznaczającego mężczyznę. Inna teoria mówi o starogermańskiej genezie zwyczaju i jego związku z kultem boga Frejra, będącego bóstwem miłości i płodności.
Pierwsza wzmianka w literaturze polskiej o zwyczaju organizowania wieczoru wróżb andrzejkowych pojawiła się w 1557 roku w moralitecie Komedyja Justyna i Konstancyjej autorstwa Marcina Bielskiego. Uważa się jednak, że był on kultywowany już wcześniej.
Pierwotnie andrzejki były przeznaczone tylko dla niezamężnych kobiet i podchodzono do nich bardzo poważnie. Wróżby wykonywano zarówno w pojedynkę, jak i w grupach panien czekających na zamążpójście. Obecnie zwyczaj ten kultywuje się głównie w szkołach lub na imprezach organizowanych w domach. Zmienił się również jego charakter – traktowany jest jako zabawa, w której biorą udział obie płcie.
Andrzejkowe wróżby
W andrzejki wróżono zarówno w pojedynkę, jak i w grupach. Młode kobiety miały do dyspozycji wiele zabiegów, które mogły wykonać, aby odkryć skrawek przyszłości. Jeśli dziewczyna chciała dowiedzieć się, kim będzie jej ukochany, powinna była pościć przez cały dzień i modlić się gorliwie do Świętego Andrzeja. W nagrodę za pobożne zachowanie w nocy czekał ją proroczy sen. Dodatkowo, aby przewidzieć, kiedy nastąpi zamążpójście, 30 listopada zrywano gałązkę wiśni (lub czereśni). Jej zakwitnięcie w wigilię Bożego Narodzenia miało oznaczać, że ślub nastąpi wkrótce.
Zbiorowe wróżby andrzejkowe
Część zbiorowych wróżb andrzejkowych przetrwała do dziś. Należy do nich m.in. lanie wosku. Aby je wykonać, należy stopić świecę i wlać gorący płyn przez ucho od klucza do zimnej wody. Następnie z kształtu zastygłej masy lub cienia, który rzuca na ścianę, wyciąga się wnioski. Mogą one dotyczyć np. zawodu, który będzie wykonywał przyszły wybranek lub my sami.
Inny zwyczaj polega na losowaniu z zamkniętymi oczami przedmiotów-symboli: pierścionka, różańca, plastikowego żołnierzyka. Interpretacja znaczenia wyciągniętego fantu zależy od nas lub organizatora zabawy. Popularną wróżbą praktykowaną w szkołach jest również ustawianie butów jeden za drugim, tak by utworzyły linię od ściany do drzwi. Dzieje się to w losowy sposób, a osoba, której obuwie znajdzie się na progu, jako pierwsza wyjdzie za mąż (lub się ożeni).
Prostsze zabawy
Powyższe zabawy wymagają pewnej dozy przygotowań. Jeśli jednak nie mamy czasu, możemy wybrać nieco prostsze wróżby andrzejkowe. Do takich należeć będzie z pewnością napisanie na dwóch kartkach, odpowiednio żeńskich i męskich, imion. Uczestnicy powinni przekłuwać papier od niezapisanej strony, a następnie sprawdzić gdzie trafiła igła. W ten sposób łatwo dowiemy się, jak będzie się nazywała nasza druga połowa. Imię ukochanego lub ukochanej można również poznać, obierając jabłko i rzucając skórkę za siebie przez lewe ramię (warunek konieczny!). Jeśli kształt, w jaki upadnie, przypomina literkę „J”, możemy się spodziewać męża Jana, Jakuba czy Joachima.
Wróżby związane ze zwierzętami
Dawniej wiele wróżb było związanych ze zwierzętami. W andrzejki ze szczególną uwagą nasłuchiwano, z której strony szczeka pies. Miał on bowiem swoimi odgłosami wskazywać na kierunek nadejścia ukochanego. Czworonogom dawano również pieczone pierożki lub inne wypieki symbolizujące okoliczne dziewczęta. Właścicielka tego, które zostało zjedzone jako pierwsze, mogła oczekiwać rychłego zamążpójścia. Tego dnia w swoich dążeniach do poznania przyszłości nie odpuszczano także zwierzętom gospodarskim, takim jak gęsiom. Ptakowi wiązano oczy i wpuszczano go do pomieszczenia, w którym w kole stały panny. Ta, do której podszedł najpierw, mogła uważać się za szczęściarę – miała wyjść jako pierwsza za mąż.
Andrzejki na świecie
W Rumunii w nocy z 29 na 30 listopada młode kobiety kładą pod poduszką 41 ziaren pszenicy. Jeśli przyśni im się, że ktoś próbuje je ukraść, mogą liczyć na ślub w niedalekiej przyszłości. W niektórych regionach kraju panny dodatkowo szukają o północy fontanny i modlą się przy niej, trzymając w ręce wielkanocną świecę. Mają one nadzieję, że dzięki tym działaniom święty Andrzej ukaże im ich przyszłego ukochanego.
Na północy Portugalii, w miasteczku Póvoa de Varzim znajduje się kapliczka Świętego Andrzeja. W dzień jego wspomnienia młode dziewczęta udają się tam, aby rzucić kamyk na dach budynku. Wierzą one, że jeśli się nie ześlizgnie, to wkrótce wyjdą za mąż.
30 listopada to w Szkocji święto narodowe poświęcone patronowi kraju. Celebrowana jest wówczas jego kultura. Organizowane są koncerty, imprezy taneczne i festyny, na których można spróbować tradycyjnych potraw i posłuchać lokalnej muzyki. Na ulicach spotkamy ubranych w ludowe stroje dudziarzy. To doskonała okazja, by zapoznać się ze szkockimi zwyczajami.
Jak nazywają się Andrzejki w obcych językach?
Andrzejki – ciekawostki
Męskim odpowiednikiem Andrzejek, przeznaczonym dla nieżonatych chłopców, były katarzynki, przypadające na noc z 24 na 25 listopada. Święta Katarzyna Aleksandryjska, której wspomnienie wówczas celebrujemy, jest patronką cnotliwych kawalerów. Zwyczaj ten szczególną popularnością cieszył się w XVIII i XIX wieku.
Koniec listopada, oprócz czasu świętowania andrzejek czy katarzynek, to również okres, kiedy zaczyna się piec bożonarodzeniowe pierniczki.
Powstało wiele przysłów związanych z andrzejkami. Te najbardziej popularne to: „Święty Andrzej wróży szczęście i szybkie zamęście” i „Śnieg na Andrzeja dla zboża zła nadzieja”.
Andrzejki dziś
Andrzejki są ciekawą tradycją, którą można kultywować z przymrużeniem oka nawet dziś. W końcu każda okazja, aby spotkać się w gronie znajomych, jest dobra. Przygotowane wróżby i zabawy mogą stanowić interesującą odmianę od innych, zwykłych imprez. Nawet jeśli wcale nie mamy ochoty poznawać przyszłości…
Niestety nie znamy żadnych wróżb, które pomogłyby Ci znaleźć tłumacza idealnego. Mamy jednak dobrą wiadomość – nie będą one potrzebne! Wystarczy, że skontaktujesz się z nami, a specjalista władający biegle interesującym Cię językiem, „sam” się odnajdzie.
